آیا حدیث «سعادت زن در دیده نشدن مرد است» صحیح است؟

بر اساس این نقل از پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، نعمت الله صفری فروشانی; استاد جامع المصطفی (علیه السلام) فرمودند: اطلاعات حضرت زهرا (سلام الله علیها) متناقض است. مثلاً از یک طرف حضور ایشان در جنگ و سخنرانی و … را داریم و از طرف دیگر طبق روایتی در جلسه ای می پرسند سعادت مرد چیست و حضرت علی (ع) ) همچنین وقتی به خانه رفتند از حضرت زهرا (س) جواب را پرسیدند. و جواب دادند سعادت زن این است که مرد او را نبیند و او مردی را نبیند;
این مقاله غلط در فرهنگ ما اثر گذاشته است و به همین دلیل در سنت فرهنگی ما سالها نام همسران و مادران خود را ذکر نکردیم. این روایت علاوه بر ضعف سند و مضمون آن، خلاف قرآن و سنت نبوی است.

این پژوهشگر تاریخ تصریح کرد: تأثیر این نوع مطالب این بود که در یکی از دانشگاه هایی که مدتی در آن تدریس می کردم، اجباری کردند که وقتی استاد به کلاس دخترانه می رود، باید بین استاد و استاد پرده ایجاد شود. دختران؛ جالب اینجاست که وقتی معلم به سمت میز می رفت مشکلی با دیدن آنها نداشت یا اگر دختری بیرون از کلاس از معلم سوال می پرسید، اعتراضی نمی شد. البته من بدون قبول این شرط در این دانشگاه تدریس می کردم اما این قانون وجود داشت.

وی تاکید کرد: یکی دیگر از نتایج پرداختن به منظومه مسائل این بحث ها الگوگیری از افرادی مانند حضرت زهرا(س) و نحوه الگوگیری است که باید مورد بحث قرار گیرد چرا که بسیاری از تحلیل های ما متناسب با عصر ایشان است. که شاید مشابه این تحلیل های امروزی باشد. ما نمی توانیم از آن استفاده کنیم.

کاربرد واژه و روایت در تاریخ

استاد جامعه المصطفی(س) با بیان اینکه ما منابع کلامی، تاریخی و روایی داریم که بیشتر آنها منابع روایی است، افزود: وقتی گفته می شود موضوعی تاریخی است، لزوماً به این معنا نیست که نمی شود. از منابع روایی و کلامی استفاده کنید زیرا در منابع روایی موضوعات تاریخی زیادی وجود دارد و نمی توان از برخی منابع کلامی مانند اصل شامخه و ارحم چشم پوشی کرد. مطهره و مصادیق آنها چیست؟ آیا مادر فوری است یا به حوا برمی گردد یا به این معناست که آنها خارج از ازدواج به دنیا آمده اند یا معنای دیگری دارد؟

وی با اشاره به شخصیت مادران ائمه اطهار(ع) و با بیان اینکه متأسفانه در این زمینه کمبود اطلاعات داریم، تصریح کرد: در مورد برخی از مادران ائمه اطهار(ع) حتی در یک بند هم اطلاعاتی نداریم. و گاه شبه داده و مخفی به حقیقت است، مثلاً چقدر اطلاعات نادرست از شهر بانو داریم و تا جایی پیش رفته که شهر بانوی ری در نظر گرفته می شود. مادر امام سجاد (ع) باشد که در کربلا بود، در حالی که مادر امام سجاد (ع) هنگام زایمان از دنیا رفت. آنها رفتند

این پژوهشگر تاریخ اسلام با بیان اینکه زمان و زمینه نقش مهمی در شناخت شخصیت مادران ائمه اطهار(ع) دارد، گفت: این موضوع به ما کمک می کند که بدانیم شرایط زمانه در نبود اطلاعات مؤثر بوده است. در عصر نبوّت، اطلاعات زیادی در مورد زنان آن دوره داریم. زنان در عصر نبوی از جایگاه اجتماعی و سیاسی بالایی برخوردارند و همین مسائل باعث داده های زیادی درباره آنها شده است، از جمله اینکه حضرت فاطمه (س) می تواند وارد محیط اجتماعی شود.

وی با بیان اینکه چند نام برای زنان صحابه پیامبر داریم و روایاتی از آنها که در طبقات ابن سعد آمده است، تصریح کرد: در مورد عایشه گفته شده که اگر احادیث او نبود، ربع فقه اهل سنت بود. از بین رفته باشد یا مقام علمی پیامبر از بین رفته باشد. فاطمه (علیها السلام) اصلاً قابل مقایسه با مادران ائمه (علیهم السلام) نیست; اگر بستری که در دوره پیامبر (ص) وجود داشت در دوره بنی امیه و بنی عباس نیز وجود داشت، قطعاً اطلاعات زیادی در مورد مادران ائمه داشتیم.

صفری فروشانی با بیان اینکه موضوع دیگر نامگذاری مادران ائمه است، گفت: نام های مختلفی از جمله حدیث، نجمه و نرگس بر مادران اهل بیت (علیهم السلام) گذاشته شده است که نام های زیبایی است. این تفاوت در نام برای زمان های مختلف مناسب بود. است

وی بیان کرد: موضوع دیگری که در منظومه مسائل مربوط به بحث مطرح است این است که این زنان چقدر تحت تأثیر شخصیت امام و چقدر از شخصیت آخوندهایشان، چقدر تحت تأثیر ملیت خودشان بوده اند چون عرب دارند. و ملیت های غیر عرب، اندلسی و ایرانی، آفریقایی و سندی. و… بودند، اضافه کرد: باز در بحث تاریخی بحث مهم دیگری از بندگی داریم که یک بحث اجتماعی است و مهمتر از اینها بحث ظرفیت ها و توانایی هاست.

بررسی علل صیغه بودن برخی از مادران ائمه علیهم السلام

وی بیان کرد: ائمه (علیهم السلام) به ویژه آخرین ائمه، بیشتر صیغه می گرفتند چون کم درآمد بودند و تعدد زوجات مشکلی نداشت. با بررسی این موضوع ممکن است به مصلحتی در عملکرد امام پی ببریم که در چرایی این موضوع کار علمی ندیده ام.

استاد جامعه المصطفی بیان کرد: یکی دیگر از مسائل تاریخی این است که آیا مادران ائمه در شخصیت امام تأثیر داشته اند یا نه، یا تأثیر مادر و فرزند یا تأثیرات غیر اکتسابی مانند انتقال ژن. مثلاً گفته اند برخی از امامان موی مجعد داشتند و صورتشان سبز بود; یا در ایجاد آنها موثر بوده است؟ مثلاً درباره محمد بن حنفیه گفته اند که در یکی از جنگ ها ضعیف شد و حضرت علی (ع) به او فرمودند که این روحیه به دلیل تأثیر ژن های مادرش بوده است.

وی تاکید کرد: بنابراین تأثیر فرزند بر مادر بسیار مهم است و باید این بررسی را روی مادران ائمه داشته باشیم یا می توان در مورد وضعیت خواهران و برادران ائمه که هم مادر هستند بحث کرد. حتی در مورد حضرت زهرا علیهاالسلام نیز مباحث متنی ما بیشتر از موضوعات برون متنی است و اگر به موضوعات برون متنی پی ببریم مطالب بسیار بیشتری در اختیار خواهیم داشت.

صفری فروشانی با اشاره به خروجی و نتایج این بحث ها تصریح کرد: یکی از خروجی های این بحث ها ایجاد سامانه ای از موضوعات است که مانند اتاق فکر به ما می گوید کجا بیشتر کار شده و کجا کمتر، بنابراین ما به قسمتی بیشتر توجه کنید

وی ادامه داد: خروجی دیگر رفع ابهام و ابهام زدایی از ذهن است. همه این سؤالات مانند بردگی و بردگی، تأثیر وراثت و خلقت و … ممکن است در ذهن مردم ایجاد شود، اما به دلیل خودسانسوری، افراد جرأت ورود ندارند، بنابراین همیشه در ذهن خود می مانند و نمی توانند باشند. پاک شود و این برای جامعه مضر است.