آیا دانشمند بزرگ شیمی از شاگردان امام صادق بود؟

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغانمرحوم آیت الله صافی گلپایگانی طی مکتوبی به دو سؤال در مورد معارف ایشان پاسخ دادند.

شیعه نیوز نوشت: وی تاکید کرد که شاگردان معظم له منحصر به رشته های علوم اسلامی مانند کلام، فقه، تفسیر و حدیث نیستند.

سؤال: سؤال اول ما این است که در میان اهل بیت علیهم السلام امام صادق علیه السلام در نشر و ترویج علوم و معارف اسلامی توفیق بیشتری داشته است. علت آن چیست؟

پاسخ: دلیل آن این است که حضرت صادق علیه السلام در میان ائمه اطهار علیهم السلام به قدری توفیق انتشار علوم اسلامی و معارف قرآنی داشتند که حتی در این مناسبت مذهب شیعه – که می باشد. اسلام ناب – به نام او نامگذاری شد. این است که اوضاع سیاسی زمان معظم له فرصت گسترش علم و علم را فراهم کرد تا حضرتش بیش از بقیه اهل بیت علیهم السلام این کار را انجام دهد، زیرا عصر حضرت عالی بوده است. عصر ضعف بنی امیه و قیام مردم علیه حکومت. اینها بودند و حکومت بنی عباس با اینکه تأسیس شد، در ابتدا قدرت اعمال سیاست در مدارس، مجامع علمی و معارف اسلامی را نداشت و برای علاقه مندان به علم و علم فرصتی پیدا شد. قادر به بررسی عمیق علوم اسلامی و مطالعه; به همین دلیل مردم از گوشه و کنار جهان برای کسب علم از حضرت صادق (علیه السلام) متوسل شدند و حضرت توانست معارف اسلام و حقایقی را که تا آن زمان پنهان مانده بود برای مردم آشکار سازد.

سؤال: جایگاه امام صادق (علیه السلام) در میان بزرگان و علمای شیعه و سنی چیست؟

پاسخ: هر محققی که کتب و آثار بزرگان و علما را مطالعه کند درمی یابد که علمای بزرگ، حتی از مخالفان مکتب اهل بیت علیهم السلام، امام صادق علیه السلام را مدح کرده اند و زبانی که به علم و حکمت خود اقرار کند.

از جمله ابوحنیفه پیشوای حنف می گوید: «ما علم جعفر بن محمد را دیدیم؛ فقیهی بهتر از جعفر بن محمد ندیدم یا ابن عقده – از احادیث معتبر و مورد قبول. شیعه و سنی – کتابی به نام «اسماء الرجال روایات الصادق علیه السلام» دارد که در آن نام چهار هزار نفر را نقل کرده که همگی از امام جعفر صادق (علیه السلام) حدیث نقل کرده اند. انجام داده اند و علم به دست آورده اند و یا اینکه نجاشی در رجال خود از احمد بن عیسی اشعری نقل کرده است که گفت: من در جست و جوی حدیث به کوفه رفتم، حسن بن علی الوشاء عاشق شد. از او خواست که به کتاب العلاء بن رازین القلعه و ابان بن عثمان الاحمر برود، پس هر دو را نزد الفقلات برد. له: دوستت دارم. لی گفت: خدا ما را بیامرزد، عجله کن برو، اما بعداً به من گوش کن. فقلت: لا آمن حدثان. فرمود: اگر مى‏دانستى كه اين حديث همان درخواست است، پس مى‏خواهم آن را زياد كنى، زيرا اين را در مسجد التصامع شيخ كول، حديث جعفر بن محمد مى‏فهمى. . در جستجوی علم حدیث به کوفه رفتم و در آنجا حسن بن علی وشا را دیدم. به او گفتم: کتاب علاء بن زارین و ابان بن عثمان احمر را به من بده تا از آنها نسخه بردارم. آن دو کتاب را به من داد، گفتم: اجازه دهید من هم روایت کنم. گفت: خدا تو را رحمت کند، اینقدر در نوشتن عجله داری. سپس بیا برای من بخوان تا بتوانم بشنوم. سپس اجازه دهید من روایت کنم. گفتم: به حوادث زمانه فکر نمی کنم. حسن بن وشا گفت: عجب! اگر می دانستم حدیث چنین مشتری و تقاضایی دارد، بیشتر جمع می کردم. من 900 شیخ را در مسجد کوفه فهمیده ام که همه گفتند: جعفر بن محمد حدیث مرا نقل کرد.

سؤال: مشهور است که امام صادق (علیه السلام) بیش از چهار هزار شاگرد تربیت کرد. لطفا بفرمایید آیا این همه دانش آموز در رشته های اسلامی تربیت شده اند یا در رشته های تجربی هم شاگرد داشته اند؟

پاسخ: شاگردان او به رشته های علوم اسلامی مانند کلام، فقه، تفسیر و حدیث محدود نمی شوند. وی در رشته های مختلف علوم طبیعی مانند شیمی، پزشکی، تشریح، گیاه شناسی، نجوم، هیئت، ریاضیات و علاقه اعضا شاگردان زیادی داشت. آنها را در کتاب خود جمع آوری کرده و در موضوعی علمی و اسلامی از هر یک قول و حدیثی نقل کرده است. کتاب توحید مفضل، رساله اهللجه، گفتگوهای او با رؤسا و رؤسای زندقه و ملحده و مدیین همگی موجود است که علم و دانش وسیع او را در طب و شرح و خواص اشیاء اثبات می کند.

پرسش: آیا درست است که جابر بن حیان دانشمند بزرگ شیمی نیز از شاگردان وی بوده است؟

پاسخ: یکی از علومی که مسلماً حضرت صادق علیه السلام به آن تعلیم و عنایت داشتند، علم شیمی بود که مردی فاضل به نام جابر بن حیان از آن دانشگاه فارغ التحصیل شد. ما آن مرد را از امام ششم و امتحانات و تحقیقات و مناظرات علمی ایشان گرفته بودیم و به علوم دیگری که امروزه مورد نیاز جوامع متمدن و پیشرفته امروز در زمینه تمدن مادی به غرب و اروپا و آمریکا است اهمیت داده بودیم. همه چیز داریم از ما نیازی به حکومت مبتنی بر اسلام و اصول عالیه آن و برکت زحمات علمای مسلمان نخواهیم داشت.

شکی نیست که جابر شاگرد امام صادق علیه السلام بوده و این علوم که از آن حضرت پدید آمده و راهنمای دانشمندان در تحقیقات علمی شده است، حاصل شاگردی در خدمت آن حضرت بوده است. . یقائی در میراء الجنان در ترجمه آن حضرت می گوید: «لِکلام نفیس فی علوم التوحید و غیره، و طول یک کتاب، استاد جابر بن حیان صوفی، کتابی است مشتمل بر یک. هزار صفحه اعم از رساله و پنج رساله یعنی حضرت صادق (علیه السلام) در علم توحید و سایر علوم کلمات و عبارات نفیسی دارد و شاگردش جابر بن حیان کتابی مشتمل بر هزار صفحه نوشته است; شامل پانصد رساله از آن بزرگوار است.

هلمیارد، دانشمند بزرگ شیمی، گفت که جابر شاگرد امام جعفر صادق (علیه السلام) بوده است.

سید و علامه زاهد شهیر سید بن طاووس می گوید: «و یقین دارم که بر کتابی که علمای شیعه جابر بن حیان از اصحاب صادق رضی الله عنه به او نسبت داده اند توقف کردم. یعنی از جمله کسانی که از کتاب منسوب به او در نجوم مطلع هستم، یکی از علمای شیعه جابر بن حیان از اصحاب حضرت صادق رضی الله عنه است.

مقصود از این کار این است که حضرت صادق (علیه السلام) در عصر خود یک نیروی فکری بود که به تدریس علوم اسلامی، علوم قرآن، سنت و عقاید اکتفا نکرد، بلکه در مورد عالم عالم بحث می کرد. جهان و اسرار آن و در آسمانها مدارهای خورشید و ماه. نجوم و نجوم علومی بودند که میزان نعمت های خداوند را به انسان آموختند و از ابداع آفرینش و کثرت اشکال و رنگ ها و… یگانگی خالق را به مردم آموختند.

سؤال: همه ساله در ایام شوال المکارم در ایام شهادت امام صادق علیه السلام بنا به توصیه مراجع عظام به ویژه حضرت عالی که از پیشگامان برپایی هیئت های عزاداری در ایام بودند. صدقیه بر آن امام همام عزادارند.

توصیه شما در مورد تعظیم و بزرگداشت ایام شهادت امام جعفر صادق (علیه السلام) چیست؟

پاسخ: انشاءالله همه ما از کسانی باشیم که می توانیم مکتب اهل بیت علیهم السلام را به تمام دنیا معرفی کنیم تا همه بدانند که خداوند متعال چنین افراد برجسته ای را در دنیا خلق کرده است. حق سخنران حضرت صادق (علیه السلام) است که هر چه بیشتر در مراسم عزاداری ایام شهادت آن حضرت شرکت و جشن بگیرند.

همه شیعیان باید با اقامه خطبه ها، خطابه ها و بیان فضایل امام صادق (علیه السلام) و نیز تشکیل هیئت های عزاداری، ارادت خود را به خاندان مطهر و طهارت ابراز کنند. شعائر عبارت است از: «وَ مَنْ یَشْرِحُ اللَّهِ فَهُمْ مِنْ تَقْویَ الْقُلُوبُ».