آیا دیوار کعبه هر سال به مناسبت میلاد امیرالمومنین علیه السلام ترک می خورد؟

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، پاسخ مرکز پاسخگویی به سوالات دینی را می توانید مشاهده کنید:

سوال:

آیا این درست است که خانه خدا هر سال در 13 رجب ترک می خورد یا اینکه زادگاه حضرت علی (علیه السلام) هر وقت تعمیر کنند ترک می خورد؟ اگر صحت دارد پس چرا وهابیان مکه با توجه به تصاویری که در کنار مستاجر دیده می شود، جای شکاف را نمی پوشانند، بلکه آن را نشان می دهند؟

پاسخ:

در میان منابع شیعه و اهل سنت بارها در مورد ولادت امیرالمومنین علیه السلام ذکر شده که مادرش فاطمه بنت اسد هنگام ولادت در کعبه طواف می کرد. در این هنگام دیوار کعبه ترک می خورد; هاتفی آنها را در کعبه می خواند و امیرالمومنین علیه السلام در کعبه متولد می شود.

در توضیح انشعاب کعبه در اخبار جز ولادت امیرالمومنین علیه السلام جریانی نیست، از سوی دیگر محل ورود فاطمه بنت اسد به کعبه در نظر گرفته شده است. بخشی از رکن یمانی (1) باشد که هم اکنون نیز با وجود کارهای مرمتی از جمله سیمان، سرب، میخ و غیره با بقیه خانه کعبه تفاوت دارد. اما کارهای تعمیر و تسمه کاری با شکاف فوق الذکر ندارد.

این ادعا که هر سال در 13 رجب در کعبه خللی ایجاد می شود نیز قابل اثبات نیست زیرا اولاً اگرچه تاریخ دقیق ولادت امیرالمومنین علیه السلام معروف است. گفته های 13 رجب، نقل از های متفاوت دیگری نیز وجود دارد. (2) ثانیاً دلیل و هیچ ادعایی وجود ندارد که هر سال در چنین روزی دیوار کعبه ترک بخورد. ثالثاً، هرگاه دیوار کعبه تعمیر شود، ممکن است به جای تعمیر هر سال، بعد از چند روز به این حالت برگردد و فقط در یک روز خاص دوباره ترک بخورد.

با توجه به اینکه بسیاری از شیعیان ادعا می کنند که این شکاف به دلیل ولادت امیرالمومنین (علیه السلام) در کعبه ایجاد شده است، انگیزه کافی برای محو و از بین بردن آن توسط وهابیان و مخالفان وجود دارد. اما با وجود کارهای مرمتی و تعمیرات متعدد، همچنان چنین نشانه ای دیده می شود. بنابراین به احتمال زیاد این نشانه معجزه آسایی است که خداوند در گوشه کعبه آفریده و انسانها نمی توانند آن را پنهان کنند.

از سوی دیگر، برخی خلأ موجود در کعبه را مربوط به ولادت امیرالمومنین علیه السلام نمی دانند; زیرا:

اول: در طول تاریخ، هیچ روایت یا نقل ازی که علت این شکاف را به تولد او نسبت دهد، یافت نشده است.

ثانیا: آن شکاف به دلیل تجدید بناهایی از بین رفته است، مانند بازسازی کعبه توسط گروهی از قریش چند سال پس از تولد او (3) یا حملاتی که در جنگ بین بنی امیه و زبیران رخ داد. به سوی کعبه؛ چنانکه در سال 64 هجری قمری در جنگ یزید و عبدالله بن زبیر، لشکر شامیان کعبه را با منجنیق به آتش کشیدند و بخشی از آن ویران شد. (4) پس از این واقعه، عبدالله بن زبیر دستور تخریب کعبه را داد و آن را تغییر داد (5) تا اینکه در سال 72 هجری برای بار دوم محاصره شد و در جنگ بین عبدالله بن زبیر و حجاج بن یوسف ثقفی، کعبه دوباره آسیب دید و پس از حکومت حجاج بن یوسف بر مکه، کعبه را در سال 74 هجری به شکل اولیه خود بازگرداند. (6) بنابراین به دلیل مرمت هایی که در طول تاریخ بر کعبه انجام شده است، مانع بقای چنین نشانه ای می شود.

ثالثا: عده ای دلیل ناهماهنگی این قسمت از کعبه را با بقیه خانه در این می دانستند که: «ساخت سنگی قسمت ستون یمانی به زمان عبدالله بن زبیر برمی گردد که تا امروز باقی مانده است. و کسانی که کعبه را بازسازی کردند به این قسمت دست نزدند». آن‌ها را ترک کردند تا اینکه در سال 1040 هجری قمری در زمان سلطان مراد چهارم که کعبه را بازسازی کرد، گوشه‌ای از این ستون یمنی شکست، به طوری که برای جلوگیری از سقوط و ناپدید شدن آن، قسمتی از آن با سرب مذاب پر شد. انجام داد قسمتی که با ناخن تقویت می شود نیز به فاطمیه برمی گردد. بنابراین رنگهای مختلفی که در رکن یمانی است در واقع فلز سرب است که با مسح مردم و تغییر اقلیم تغییر یافته است.» (7)

در پاسخ به ایرادات مذکور می توان گفت:

اول: اگر معجزه و اراده خداوند به وجود چنین نشانه ای نسبت داده شود، هیچ عاملی از جمله ترمیم و بازسازی نمی تواند مانع از بازآفرینی آن شود.

ثانیا: ادعای سوم از جهاتی پذیرفتنی نیست، از جمله اینکه حجاج بن یوسف به نقل از منابع، تغییرات عبدالله بن زبیر را به همان حالت اول برگرداند (8) و دلیلی وجود ندارد که این قسمت از کعبه دست نخورده باقی بماند. از زمان عبدالله بن زبیر. از طرفی در این قول گوشه ای از رکن یمانی شکست که علت شکستن آن شاید به ولادت امیرالمومنین علیه السلام برگردد.

ثالثا: بر فرض عدم پذیرش چنین معجزه ای; آنچه مهم است معجزه انشعاب کعبه در ولادت امیرالمومنین علیه السلام است که قطعاً اتفاق افتاده و در منابع شیعه و سنی به وفور بیان شده است. (9)

نتیجه: با توجه به اینکه جز ولادت امیرالمومنین علیه السلام، واقعه مهمی که بتوان آن را به انشعاب کعبه نسبت داد، ذکر نشده است; از سوی دیگر، با وجود تعمیرات انجام شده توسط مخالفان، چنین نشانه ای همچنان باقی است. بنابراین، می‌توان این خلأ را معجزه‌ای دانست که در اثر ولادت امیرالمؤمنین علیه‌السلام باقی مانده است. اما آنچه مهمتر است معجزه انشعاب کعبه است که در ولادت امیرالمومنین علیه السلام اتفاق افتاد و مکرراً در منابع شیعه و سنی فراوان آمده است.

پی نوشت ها:

1. رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران مشعر، 1375 ش. 1، ص. 93.

2. سیدمحسن امین عاملی، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتقران، 1403ق، ج 1، دار الطقران. 1، ص. 323.

3. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکمال فی التاریخ، انتشارات دارالاساق، بیروت، 2005، ج2، ص44. لازم به ذکر است که بنا بر تحقیقی بازسازی کعبه توسط قریش قبل از ولادت حضرت علی (علیه السلام) بوده است. ک: مقاله «تحقیق در احیای کعبه در رابطه با عصر پیامبر (ص)»، حسین مصطفوی زاده و سید آیت الله احمدی، فصل علمی پژوهشی تاریخ اسلام.

4. ارزقی، ابوالولید محمد بن عبدالله، اخبار مکه وما جاجا فیها من الاطصار، محقق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، بتا، ج 1، ص 138. 1، ص. 199.

5. همان، ص. 206.

6. همان، ص. 210.

7. طاهر کردی، محمد، بی جا، التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم، جامع الکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1420ق، ج 1، ص 138. 3، ص. 256.

8. ارزاقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه و ما جایا فیها من الاثار، ج 1، ص 138. 1، ص. 210.

9. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفه حجه الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق، ج1 ص. 5 مسعودی، علی بن حسین، اثبات وصیت امام علی بن ابیطالب علیه السلام، چاپ سوم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار انصاریان، قم، 1426ق. ص 135، کشف الغمه، ج 1، ص 138. 1، ص. 78. حکیم نیشابوری، محمد، مستدرک علی الصحیحین، بیروت، انتشارات دارالمعرفه، چاپ دوم، 1406ق، ج 1، ص 138. 3، ص. 483.