آیا ما مجاز به تقلید از زنان مجتهد هستیم؟

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، استاد جامعه الزهرا خدیجه هاشمی در یادداشتی نوشت: در مورد تقلید از زن دو نظریه وجود دارد، نظریه معروف یکی از شروط مرجع تقلید را «مرد بودن» می داند. این گروه با استناد به دو دلیل این نظریه را مطرح می کنند. دلیل اول، آیات قرآن درباره برتری مرد بر زن است. دلیل دوم، روایاتی مانند عمر بن حنظله و ابی خدیجه است که وقتی به امام معصوم (علیه السلام) اشاره کردند، امام از واژه های «رجل منکم» و «منکم» استفاده کردند. برخی از متأخران علما و متفکران جامع العلوم از جمله شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی این نظریه را نپذیرفته اند که نشان می دهد مخالفت با نظریه معروف منحصر به رهبر معظم انقلاب نیست و یک نظریه است. نظریه اجماع

برای تحقق مرجع تقلید باید سه مرحله اجتهاد، صدور فتوا و امکان مراجعه به آن برای تقلید انجام شود; مرحله اول اجتهاد است، در این شکی نیست و همه پذیرفته اند که زن می تواند به مرحله اجتهاد برسد. مرحله دوم، صدور فتوا و صدور احکام است که نتیجه اجتهاد است و در این مورد اختلاف نظر وجود ندارد و همه پذیرفته اند که زنان می توانند فتوا دهند. مرحله سوم این است که آیا حکمی که زنان صادر کرده اند اثر عملی دارد و می توانند از حکم او استفاده کنند و از او به عنوان مرجع علمی و شرعی و شرعی یاد کنند و آیا شرع رجوع به او را جایز می داند؟ در این مرحله اختلاف نظر وجود دارد.

یکی از دلایل جواز تقلید از طرز تفکر است. بنایی عقلاً بیان می کند که تقلید رجوع جاهل به دنیا است، یعنی عقل حکم می کند که برای حل مشکل مجهول باید به دنیا روی آوریم و شرع نیز این را تأیید کرده است. ادله در اینجا مطلق است و در هر جهانی قابل اعمال است، بنابراین تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد.

امام حسن عسکری علیه السلام در مورد علما می فرماید: «وَ أَنْ أَنْ أَحْفِظُونَ وَ مَنْ أَیْدِهِ وَ الْمَیْسَهِ وَ أَمْتَعُوا الْأَمْرَهِ وَ أَنَّ النَّاسِ أَنْ أَسْتَعْنِهِ وَ أَنْ أَسْتَعِینَهُ وَ مَنْ أَسْتَلَهُ وَ الْأَمْرَهِ. این یوقلدیدو هر یک از فقیهانی که بر نفس خود مسلط هستند و دین خود را حفظ می کنند و با هوس های خود مخالفت می کنند و دستورات الهی را اطاعت می کنند بر همگان واجب است که تقلید کنند. این روایات را می توان در هر عالمی اعم از زن و مرد تطبیق داد.

آیه «فصلوا اهل الذکر عن کنتم لطالمون؛ اگر نمی دانی از دانا بپرس». از این ادله می توان نظریه وجوب تقلید از مرد را رد کرد; زیرا مربوط به اهل ذکر است و شامل زن و مرد می شود و باید بررسی شود که چه کسانی این حالت را دارند.

بر اساس این دیدگاه، رهبر معظم انقلاب فرمودند: وقتی زن با تلاش به درجه علمی می رسد، از دیگران داناتر است، هم به دلیل احاطه علم و کشف حقیقت برای او و هم اینکه احاطه شده توسط سوژه و برای او به عنوان یک زن. عینیت‌تر است که امکان اعمال قاعده علمی برای آن موضوع به‌طور دقیق‌تری برای ایشان انجام شود، به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب فرمودند در برخی مسائل، زن می‌تواند مرجع باشد.

این نظریه می تواند منشأ برکات و برکات بسیاری باشد، از جمله توجه بیشتر زنان به فقه، مرجعیت زن در طول تاریخ سابقه دارد، مانند زمانی که گروهی برای پرسش از امام موسی کاظم (علیه السلام) آمدند و آن حضرت نه در خانه حضرت معصومه علیهاالسلام به جای او پاسخ داد و امام موسی کاظم علیه السلام چون پاسخ سؤالات را دید، فرمود: فدای پدران.

همچنین روایاتی وجود دارد که ائمه برخی از سؤالات را به زنان عالم (مثل مادر امام کاظم سلام الله علیها) ارجاع می دادند. این روایات نشان می دهد که زنان در این زمینه مانعی ندارند و می توانند به مقام علمی برسند و مرجع و مرجع علمی و دینی شوند.

ما باید مراقب باشیم که برخی افراد از این نظریه سوء استفاده نکنند. این نظریه به گونه ای نیست که اجازه کلی داده شده باشد که هرکس نظری بگوید مجتهد است و باید از او پیروی کرد. باید در این زمینه آسیب شناسی کرد و اندیشمندان اعم از زن و مرد و مجامع علمی چارچوبی برای آن بیان کنند تا هرکس در موضوعی درس می دهد فکر نکند که می تواند در آن اجتهاد کند.