آیا نیازی به امام زمان با هوش دیجیتال انسان وجود دارد؟

حجت الاسلام علیرضا قیمی نیا از اعضای هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و اندیشه در یادداشتی تحلیلی که در سال 1401 منتشر شد به تشریح موضوع مهدویت و دنیای دیجیتال پرداخت که این روزها با طرح مجدد این موضوع، یادداشت ها را بازخوانی کرده ایم. این کارشناس مسائل دینی.
یوبیک آنلاین پیش از این نقل ازی از کتاب آرای علمای غربی درباره مهدویت منتشر کرده بود: نگاه علمای غربی به مهدویت در 150 سال گذشته چگونه بوده است؟

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغاندر این یادداشت چهار جنگ اصلی در هوش مصنوعی دسته بندی شده است که عبارتند از:

در طول سال های 1950 تا 2000، چهار جنگ بزرگ در هوش مصنوعی رخ داده است:

1. نبرد بر سر محدودیت های منطقی رایانه هایی که تصور می شد به طور کلی از هوش مصنوعی جلوگیری می کند

2. نبرد بر سر معماری که به ما اجازه می دهد تا هوش ماشینی را پیاده سازی کنیم، با این فرض که واقعاً می توانیم آن را انجام دهیم

3. جنگ بر سر اینکه آیا کامپیوترها اصلاً می توانند فکر کنند؟

4. نبرد بر سر اینکه آیا کامپیوترها می توانند خلاق باشند؟

در ادامه این یادداشت تحلیلی، دکتر علیرضا قیمی نیا نوشت: در دهه های اخیر دو جنگ فکری دیگر در رابطه با آینده هوش مصنوعی به راه افتاده است: یکی اینکه آیا هوش مصنوعی به جایی می رسد که تبدیل به جهان مطلق شود یا خیر. قادر مطلق؟” یعنی آیا زمانی فرا می رسد که هوش مصنوعی همه چیز را بداند و بتواند هر کاری انجام دهد؟ این دوره را «دوران تکینگی» می نامند. برخی از دانشمندانی که رویکرد مهندسی به هوش مصنوعی دارند، معتقدند که این امر تا دهه 2050، یعنی تا سه دهه آینده امکان پذیر خواهد بود.

جنگ دیگر بر سر این ادعاست که دوره ای فرا می رسد که هوش مصنوعی از هر نظر برتر و برتر از انسان خواهد بود و به عبارتی به قدرت مافوق بشری دست خواهد یافت و بر تمام محدودیت های انسانی غلبه خواهد کرد یا خیر؟ به این نوع هوش «فوق هوش» می گویند. برخی معتقدند هوش مصنوعی تا دهه 2090 به چنین مرحله ای خواهد رسید. »

هوش مصنوعی و نجات بشریت

این عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و اندیشه معتقد است:

برخی معتقدند دوران تکینگی دوران رستگاری انسان است و هوش مصنوعی در این دوره به بشریت می رسد و جامعه ای مبتنی بر عدالت برای او فراهم می شود و کسانی که در این باره داستان های علمی تخیلی می نویسند به دو دسته تقسیم می شوند: یک گروه نسبت به آینده هوش مصنوعی بدبین هستند و آن را به نفع بشریت نمی دانند، اما گروه اول به آینده خوش بین هستند، آن را دوره نجات بشریت می دانند.

گاهی پیشنهاد می شود که برای رسیدن به این مهم مدیریت توسعه هوش مصنوعی را سازمان بین المللی بر عهده بگیرد. به عنوان مثال، نویسنده چینی تتسوزو ماتسوموتو در کتاب «روزی که هوش مصنوعی خدا می شود؛ فناوری بشریت را نجات خواهد داد» همین رویکرد را پیشنهاد می کند.

موضوع نجات بشر به وسیله هوش مصنوعی از یأس و ناامیدی بشر در نجات جامعه بشری به دست عقل بشری است و به نظر می رسد در این مرحله بشر به دامان ماشین ها و هوش مصنوعی رسیده و آرزوهای دست نیافتنی خود را از این طریق ممکن می داند. . این بیانیه به این معنی است که هوش مصنوعی خود حاوی ارزش‌هایی است یا انسان‌ها می‌توانند آن را بر اساس ارزش‌های نهایی برنامه‌ریزی کنند که در آینده به نفع بشریت عمل کند و آرمان‌شهر آن را فراهم کند.

6 نکته کلیدی در زمینه مهدویت و هوش مصنوعی

قائمی نیا در پایان یادداشت خود به 6 نکته در این خصوص اشاره کرد که در ادامه می خوانید:

1. پیش‌فرض چنین دیدگاه‌های خوش‌بینانه‌ای این است که مشکل بشریت با شناخت بیشتر و دستیابی به هوش برتر حل می‌شود. اگر مشکل اصلی بشریت فقط بحث هوش و نادانی نیست، صحنه اجتماعی محل تضاد امیال و علایق است و در بسیاری از مواقع، دانستن افراد از روی آگاهی مرتکب قساوت می شوند. جامعه بشری نیازمند رهبران و مدیران خودساخته است که از طمع و خودخواهی به دور باشند. رهبرانی که عاری از تعلقات دنیوی هستند. شاید هوش بالا، اگر این روابط وجود داشته باشد، به ظلم و بی عدالتی بیشتری دامن بزند.

2. اگر این فرض را بپذیریم که هوش مصنوعی روزی چه توسط انسان و چه توسط یک سازمان به سن فنی می رسد; مانند یک سازمان بین المللی اداره می شود یا بر انسان ها و سازمان های انسانی چیره خواهد شد. در حالت اول، مشکل همچنان وجود دارد و بدتر خواهد شد. زیرا این هوش توسط انسان کنترل می شود. بالاخره تشکیل سازمان بین المللی چقدر عدالت را برای جامعه بشری به ارمغان آورده و ظلم را از آن دور کرده است که اگر هوش مصنوعی وارد کار شود، بگوییم مشکل حل می شود؟ اتفاقات دوره اخیر به خوبی نشان داده است که این سازمان بیشتر در خدمت منافع گروهی خاص عمل کرده و به ظلم های جدید که بیشتر مغرضانه و سیستماتیک است دامن زده است.

3. اگر هوش مصنوعی در عصر تکنولوژی از اقتدار انسان رها شود و بر او برتری یابد، چگونه عدالت را برای او به ارمغان می آورد؟ هوش مصنوعی صرفا بر اساس هوش محاسباتی طراحی شده است و خود هوش محاسباتی برتری خواهد داشت. هیچ تضمینی وجود ندارد که این دلیل به نفع جامعه بشری حاکم شود. بلكه اگر هوش مصنوعي به هوش برتر مي رسد، چرا بايد از حرص، خودخواهي، جايگاه خواهي و صدها عيب انساني فارغ باشد. آیا این واقعیت که هوش مصنوعی می خواهد بر انسان ها حکومت کند باعث بی عدالتی در جامعه بشری نخواهد شد؟

4. همانطور که توسعه هوش مصنوعی نشان می دهد، این فرآیند باعث پیدایش بی عدالتی های جدید و بسیار سنگین در جامعه بشری شده است. دزدی ها و جنایات بی سابقه و جنگ های دیجیتال و … بشریت با روایت های جدیدی از ظلم و ستم مواجه است. به نظر می رسد که سرنوشت عصر دیجیتال نبردی بی پایان بین انسان و ماشین خواهد بود. یک روز ماشین بر ذهن انسان غلبه می کند و روز دیگر ذهن انسان از ماشین سبقت می گیرد. به نظر می رسد کسانی که ایده عصر تکنولوژی را مطرح می کنند به قابلیت ها و قابلیت های انسان در پیشرفت فکری توجهی ندارند. همانطور که هوش مصنوعی تا حدودی توانایی یادگیری و بهبود را دارد، هوش طبیعی نیز در این زمینه قابلیت های به مراتب بیشتری دارد. بنابراین در ادامه عصر دیجیتال باید منتظر تضادهای بیشتری بین انسان و ماشین باشیم.

5. مشکل اساسی تر به خود جامعه انسانی برمی گردد. جامعه بشری همیشه با عدم قطعیت احاطه شده است و پایان هر گزینه چندان روشن نیست. مسیرهایی که در جامعه و تاریخ بشر یافت می شود مانند هزارتویی است که از هر مسیر صدها فرعی در آن یافت می شود. محاسبه عقل; چه هوش طبیعی و چه هوش مصنوعی، نمی تواند بر این عدم قطعیت ها غلبه کند و راه حل نهایی را بیابد. این دلیل نیز محدودیت های خاص خود را دارد که باید خود به خود بررسی شود. صرف انباشت اطلاعات فراوان یا بی پایان مشکل این عدم قطعیت ها را حل نمی کند. این عدم قطعیت ها همه راه ها را غیرقابل محاسبه می کند.

6. و بالاخره کسانی که خوش بینانه به عصر تکینگی نگاه می کنند، تصور درستی از خدا و نجات بشر به یاری خداوند ندارند. هوش مصنوعی که به عصر تکنولوژی رسیده نه خالق جهان است و نه خالق انسان. همچنین یک موجود محدود است که تابع قوانین جهان مادی است. رستگاری بشر به مدد منجی بهشتی و مسئله مهدویت بر این اساس است که عقل محاسبات بشر و دستاوردهای آن هرگز قادر نخواهد بود رستگاری عمومی بشریت را فراهم کند و ظلم را از تاریخ بشر ریشه کن کند.