اثر بزرگ آیت الله نائینی از دیدگاه صحابی/ تجلی شرک در استبداد سیاسی و اجتماعی/ نظارت بر قدرت و ثروت با امر به معروف و نهی از منکر

فروزان آصف نخعی: نواندیشان دینی با طرح موضوعات جدید و بدیع، همواره توانسته اند محتوای دین را گسترش دهند و در حل مسائل جدید کمک کنند. وی با نظریه پردازی مشروطیت در کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله نشان داد که استبداد در زیرمجموعه تبیین شرک قابل بررسی است و چگونه می تواند ابعاد تقوای فردی را در چارچوب امر به معروف بسط دهد. امر به معروف و نهی از منکر در ابعاد اجتماعی و سیاسی. با توجه به این که ایشان سعی کرده اند نظام و دستگاه فکری اسلام را با توجه به سازوکارهای درونی آن به مسلمانان ارائه دهند. بدون شک، اگر مارکس به درستی از مفاهیم اندیشه نائینی آگاه بود، جرأت طرح نظریه تریاک توده ها را نداشت. زیرا نظر نائینی حکایت از قدرت اجتهاد دینی برای توسعه و دموکراسی در کشور داشت.

تفاوت گفتمان دینی سنتی و مدرنیته دینی

به نقل از خبرگزاری اخبار آنلاینصورتجلسه این بحث در سخنرانی مرحوم عزت الله سحابی با عنوان «گفتمان دینی و نواندیشی دینی» و فایل صوتی و تصویری آن در یوتیوب سحابی در بحث خود با اشاره به اینکه «تبلور اجتماعی و سیاسی شرک استبداد است» گفت: ابتدا این بحث را سید جمال الدین اسدآبادی مطرح کرد، اما مرحوم آیت الله نائینی به صورت نظری روی این موضوع کار کردند و با ایشان مبارزه کردند. استبداد به عنوان یکی از مظاهر مبارزه با شرک، به تعبیر مرحوم نائینی، یکی از مظاهر مبارزه با شرک است که وظیفه یا گرایش اصلی هر مسلمان و پیامبر(ص) است. ائمه اطهار (علیهم السلام) در این راستا بودند و ایشان (نائینی) نظریه خود را درباره مقابله با استبداد، استثمار و استعمار اجرا می کند.

سحابی در تبیین تفاوت گفتمان دینی سنتی با گفتمان دینی مدرن گفت: در گفتمان دینی همواره بر دوری از مشرکان و کفار و لعن آنها بوده است، اما هیچکس نتوانست تبلور اجتماعی و سیاسی شرک یا شرک را بیان کند. ناباوری، آن چیست؟” جامعه باید با چه چیزی برخورد کند؟ مرحوم نائینی این مشکل را باز کرد و جواب داد، می گوید مبارزه با استبداد، استعمار یا استثمار یک عمل دینی است.

سحابی در ادامه به «بدعت دیگری که مرحوم نائینی در گفتمان دینی وارد می کند» اشاره کرد و گفت: بدعت دیگر آیت الله نائینی در بحث است که امر به معروف و نهی از منکر را یکی از مظاهر آن ذکر می کند و نائینی پیشنهاد می کند که تقوا در جامعه باشد. با تقوا در فرد فرق می کند در تقوای انسان، خود شخص ضامن آن است، به این معنا که خود شخص مراقب خودش است، یا به قول آقای کاشی، ربطی به خود ندارد اما از آنجایی که عملکرد مردم، و نه نیت آنها، همیشه به صورت اجتماعی بروز می کند، این رفتارهای اجتماعی مورد نقد و بررسی قرار می گیرند و در قرآن کریم نزدیک به 90 آیه وجود دارد به معروف و نهی از منکر و مردم مواظب حکومت ها و قدرت هایی باشند که شامل صاحب مال و قدرت می شود».

وی افزود: همان گونه که حضرت علی (ع) پس از ضربت خوردن در وصیت نامه معروف خود می فرماید که امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید زیرا اگر این کار را انجام دهید بدکاران بر شما حکومت خواهند کرد. به قول او امر به معروف و نهی از منکر یک امر سیاسی است، اینطور نیست که به خانم ها بگوییم لطفاً روسری خود را جلو بکشید، این یک امر سیاسی و توجه به حاکمان و کسانی است که در آن حضور دارند قدرت.”

صحابی در اثبات سخنان خود به «سوره لقمان آیه 17» استناد می کند و می گوید: «یا بنیاء اقم الصلاة وامور بایالمعروف و آن درباره ستمکاران است و بر ظالمان شکیبا باش. ما.” این از نیت امور است که از آیه روشن می شود. ممکن است هزینه هایی مانند زندان و غیره باشد و می گوید صبر و بردباری داشته باشید و صبور باشید.

چند تجربه در گفتمان دینی و تفکر نو

سحابی سپس به چند تجربه در «گفتمان دینی در این دو قرن اخیر که در ایران مطرح شده است» می پردازد و می گوید: «ما در حوزه گفتمان دینی چندین تجربه داریم: یک تجربه مربوط به نائینی است که عرض کردم، اساساً نائینی هضم می کند. فرهنگي كه از غرب در عرصه سياسي و اجتماعي، در درون فرهنگ بومي اسلامي آمده است، به عبارت ديگر توجيهات اسلامي براي اين نوع فرهنگ و تربيت جديد مانند دموكراسي، كثرت گرايي، آزادي انديشه، آزادي عقيده. ، آزادی اجتماعات و همه اینها را مظاهر تقوا در جامعه معرفی می کند.

به گفته سحابی «دومین ابتکار و بدعت نائینی این است که تقوا که امری درونی و زمینی مربوط به فرد است به جامعه آورده می شود و به آن شکل عینی می بخشد، یعنی آزادی اندیشه، آزادی نقد. آزادی اجتماعات، مهمانی ها و غیره، همه از مظاهر تقوا در جامعه است، یعنی وسیله اعمال نظارت و کنترل جامعه بر صاحبان قدرت و ثروت است.

وی از دیگر تجربیات به تجربه مجاهدین خلق اشاره می کند که برخلاف تجربه نائینی، تجربه ای منفی بود. می گوید: بدعت دیگر تجربه مجاهدین خلق است. آنها بسیاری از آموزه های مارکسیستی را در تحلیل تاریخ، جامعه، جنبش ها و… می پذیرند، اگرچه تلاش کردند، اما در این زمینه موفقیت چندانی کسب نکردند تا بتوانند آموزه های مارکسیستی را در فرهنگ بومی اسلامی هضم کنند. به این معنا که توجیهات کامل قرآنی و اسلامی برای آن پیدا می کنند.

وی افزود: تجربه منفی بود همانطور که دیدیم علیرغم اینکه بنیانگذاران آن افرادی متدین و کاملاً پاک و خود شیفته بودند و افکار بسیار عمیقی داشتند اما به این دلیل که امروز به آن التقاط می گویند کودتا در سال 53 و 54 در سازمان مجاهدین شکل گرفت که نتیجه مستقیم التقاط منفی بود، یعنی علیرغم اینکه در سازمان نیروهای بسیار پاک و مؤثر مسلمان جذب شدند، اما در نهایت تحت تأثیر قرار گرفتند. مارکسیسم یک تجربه منفی بود.

تمایز تجربه نائینی و رهبران اولیه سازمان

وی در تمایز بین تجربه نائینی و رهبران اولیه سازمان مجاهدین خلق درباره تجربه موفق نائینی گفت: تجربه نائینی در گفتمان دینی تجربه موفقی تلقی می شود و دامنه معارف اسلامی را گسترش می دهد. این گسترش لازم و ضروری است. چرا چون دنیا رو به پیشرفت است، افکار، اندیشه ها، فلسفه ها در حال گسترش است، اسلام باید با اینها همگام باشد، اگر بخواهد عقب بماند از صحنه کنار می رود.

سحابی افزود: بنابراین باید گفت که گفتمان دینی مقید به هضم و پذیرش فرهنگ ها و ارزش هایی است که از غرب یا جاهای دیگر به نوعی در درون فرهنگ اسلامی است، اما همانطور که گفتم اجازه دهید آنها را هضم کنند. ، نه اینکه آنها را به صورت مکانیکی در کنار شعائر اسلامی قرار دهیم “هضم کردن همان کاری است که نائینی کرد.”

بیشتر بخوانید:

آیا می دانیم چگونه انتقاد کنیم؟ / بدون تمرین نقد صحیح زندگی برای همه تلخ می شود / انتقاد از نگرش برای افراد و دولت ها سنگین است
پیام های نامه فائزه هاشمی درباره روابط داخل زندان
شاه خطاب به مقدم رئیس سازمان برنامه و بودجه: باز چرند می گویید / حاکمیت ترس بر موضوعات تخصصی / تحقیر نتیجه صحبت با شاه درباره اولویت های کشور
هشدار فراستخواه، رحمانیان و میرزایی درباره تهدیدات…
محمدی: بدون حضور اقوام در قدرت، اتحاد شکل نمی گیرد/ پزشکان برای پیشرفت ایران از کره جنوبی و تایوان درس بگیرند/ اسلام سیاسی نیازمند نوسازی همه جانبه است.
روایت میدری از الزامات امنیتی در ایران / بدون توانمندی..

216216