از ماجرای اعدام یک جوان ایرانی تا فتوایی که ده سال به تعویق افتاد

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغانمسئله تقریب مذاهب اسلامی یا به عبارت دقیق تر تقریب شیعه و سنی یکی از مسائل تاریخی جهان اسلام است. از زمان امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام که فقه مذاهب اهل سنت شکل گرفت و تقریباً مرز مشخصی بین شیعیان جعفری و پیروان فرقه اربعه ایجاد شد، اهل سنت -بیت (علیه السلام) دستور ایجاد پیوند بین پیروان اهل بیت (علیهم السلام) و سایر مسلمانان را می دهد. ائمه معصومین(ع) دوستان و تابعین خود را به شرکت در نماز جماعت اهل سنت توصیه می کردند و ضمن پایبندی به اصول تشیع، راه ارتباط با خلفا و علمای اهل سنت را مسدود نمی کردند و این ارتباط و تعامل همواره بین رهبران اهل سنت بود. امامیه و اهل سنت تأسیس شد.

مهر نوشت: رابطه شیعه و سنی در طول تاریخ نوسانات زیادی داشته است. در دوره‌های تاریخ، بخش‌هایی از مذاهب اسلامی بر طبل دشمنی با یکدیگر کوبیدند. از سوی دیگر، دشمنان اسلام که می‌دانستند بهترین راه برای اشغال جهان اسلام و جلوگیری از تشکیل قدرت یکپارچه مسلمانان اختلافات داخلی آنهاست، آتش جنگ شیعه و سنی را شعله‌ور کردند و از رهبران حمایت کردند. از درگیری این تلاش تا امروز ادامه دارد و دولتمردان غربی از هر حرکتی که زمینه را برای درگیری، جنگ داخلی و نزاع مذهبی در میان مسلمانان فراهم کند، استقبال و حمایت می کنند.

اما در طول تاریخ، بسیاری از شخصیت‌های شیعه و سنی بودند که برای رفع دشمنی و تعارض میان مذاهب فقهی تلاش کردند و با یادآوری اشتراکات آن‌ها، تلاش خود را بر تقریب مکاتب خمسه متمرکز کردند. مطالعه میراث به جای مانده از پیشوایان مذاهب شیعه و سنی و بررسی آثار فقهی، دینی و اخلاقی آنان گواه خوبی بر این حقیقت است که اشتراکات مذاهب اسلامی به مراتب بیش از اختلافات آنهاست و اساس وحدت و همدلی بسیار است. گسترده تر از بهانه تعارض و اختلاف است.

فرارسیدن هفته وحدت فرصت مناسبی است تا با گرامیداشت یاد و خاطره شخصیت های مذهبی و یادآوری زحمات آنان در زمینه گفتمان سازی وحدت و همگرایی مذاهب گام برداریم. به این بهانه در ادامه به معرفی محمدتقی قمی از پیشگامان همگرایی مذاهب در عصر حاضر می پردازیم.

در واقع نمی توان بدون ذکر آیت الله محمدتقی قمی از تاریخ مذاهب اسلامی صحبت کرد. شخصی که نامش با تأسیس دارالتقریب در مصر گره خورده است و از مؤثرترین وحدت گرایان عصر حاضر به شمار می رود. قبل از صحبت از فعالیت های تقریبی شیخ محمدتقی قمی، باید به شرایط عجیبی اشاره کرد که در آن زمان حاکم بود و این اوضاع آشفته، اهمیت توجه به وحدت را بیش از پیش ضروری می کرد.

داستان به دهه بیست برمی گردد. در آن زمان تعصبات برخی از پیروان اهل سنت و رویه رایج برخی از ایرانیان عازم سفر حج و نیز تفرقه افکنی استعمار دست به دست هم داده بود و این اتهام را در اذهان مقامات سعودی باقی گذاشته بود. ایرانی ها مسلمان نیستند و به همین دلیل در نماز مسجد جامع شرکت نمی کنند. حج شیعیان طبق عقیده نادرستشان کربلا و نجف است و اگر به مدینه رفتند فقط برای زیارت قبور ائمه بقیع است و اگر به مکه آمدند قصدشان رفتن به مدینه است. خانه خدا

ماجرای اعدام یک جوان ایرانی به نام ابوطالب یزدی

در سال 1322 یک جوان ایرانی به نام ابوطالب یزدی هنگام طواف در مسجدالحرام دچار حالت تهوع شد و در حالی که دامن پیراهن خود را جلوی دهان خود گرفته بود تا خانه خدا را آلوده نکند، توسط ماموران عربستان سعودی دستگیر شد. و به اتهام قصد آلودگی خانه خدا در دادگاه محاکمه شد. سپس او را اعدام کردند.

پس از انتشار خبر کشته شدن ابوطالب یزدی، موجی از خشم، اندوه و اعتراض در میان شیعیان جهان به راه افتاد. آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی به شدت به این ماجرا واکنش نشان داد. در ایران عزای عمومی اعلام شد و در اکثر شهرها مراسم ترحیم برگزار شد. در پی این حادثه روابط دیپلماتیک ایران و عربستان قطع شد و دولت ایران به مدت چهار سال از اعزام حجاج به مکه خودداری کرد. ماجرای ابوطالب یزدی نه تنها در تیرگی روابط عربستان و ایران، بلکه در تداوم و افزایش تیرگی در روابط شیعه و سنی بسیار تأثیرگذار بود.

در این ایام فضای بی اعتمادی و بدگمانی حاکم بین شیعه و سنی، شیخ محمدتقی قمی; یکی از علمای علوم دینی که در سنین جوانی بود، او را به فکر سفر به مرکز فرهنگی اهل سنت الازهر در قاهره انداخت و با گفتگوی مسالمت آمیز، شبهات و تهمت ها و سوء تفاهم ها را برطرف کرد و پیروان مذاهب اسلامی را به یکدیگر نزدیک کند. قمی یک بار به مصر سفر کرد، اما به دلیل کمبودهایی که در زبان عربی داشت، اولین سفر او ناموفق بود. به همین دلیل با هدف یادگیری مکالمه عربی به لبنان رفت و در روستایی در لبنان ساکن شد و به مدت هفت ماه به تمرین زبان عربی پرداخت.

آغاز نهضت شیخ محمدتقی قمی

شیخ محمد تقی قمی پس از فراگیری زبان عربی بار دیگر به مصر رفت و با شیخ مصطفی مراغی که در آن روزگار رئیس الازهر بود ملاقات کرد و مشکل ناآگاهی و عدم شناخت مسلمانان از یکدیگر را مطرح کرد. . شیخ مراغی به او پاسخ مثبت داد و به شیخ قمی پیشنهاد کرد که اقدام خود را با تدریس فلسفه در الازهر آغاز کند. تدریس را آغاز کرد و بخشی از وقت خود را در کتابخانه الازهر گذراند.

مدتی پس از شروع جنگ جهانی دوم، محمدتقی قمی مجبور شد به ایران بازگردد. در حدود سال 1324 شمسی در قم با آیت الله سید حسین بروجردی مرجع عالیقدر شیعه ملاقات کرد و توانست حمایت مادی و معنوی ایشان را برای طرح تقریب مذاهب جلب کند. آیت الله بروجردی بر تأسیس دارالتقریب تأکید ویژه داشتند و به همین دلیل به درخواست شیخ محمدتقی قمی و برای رفع موانع تأسیس دارالتقریب در مصر از هشتم جلوگیری کردند. چاپ بحارالانوار که حاوی مطالبی بود که حساسیت علمای اهل سنت را برانگیخت. با حمایت آیت الله بروجردی که مورد احترام اهل سنت بود، طرح تأسیس دارالتقریب مورد تایید و حمایت اکثر مراجع تقلید اهل سنت و شیعه قرار گرفت و راه برای پیشرفت و موفقیت این طرح باز شد.

سرانجام دارالتقریب با عنوان کامل «دارالتقریب بین مذاهب اسلامی» در سال 1947 میلادی توسط شیخ محمود شلتوت رئیس دانشگاه الازهر مصر و شیخ محمدتقی قمی به عنوان نماینده آیت الله در قاهره آغاز به کار کرد. بروجردی. یکی از فعالیت های مهم دارالتقریب انتشار مجله رسال الاسلام بود که اولین شماره آن در سال 1949 منتشر شد و تا سال 1972 به شماره 60 رسید و جالب اینکه مقر دارالتقریب یک محقر و متواضع بود. خانه ساده ای که شیخ قمی برای سکونت و فعالیت های علمی اجاره کرده بود.

وقتی فتوا صادر شد ده سال به تأخیر افتاد

تلاش محمدتقی قمی به این نتیجه رسید که در سال 1337 شیخ محمود شلتوت حکم به جواز عمل به فقه شیعه امامیه داد. البته این فتوا در سال های گذشته توسط شیخ عبدالمجید سلیم – از شخصیت های برجسته دارالتقریب – مطرح شده بود، اما به دلیل مخالفت برخی از علمای الازهر، صدور فتوا ده سال به تأخیر افتاد تا اینکه شیخ محمود شلتوت اعلام کرد. در بخشی از فتوای شلتوت چنین آمده است:

«مکتب جعفری معروف به مکتب اثنی عشری مکتبی است که پیروی از آن مانند پیروی از مکاتب اهل سنت جایز است و بر مسلمانان واجب است که به این حقیقت پی ببرند و از تعصب ناعادلانه و ناعادلانه پرهیز کنند. نسبت به مدرسه خاصی دارند.

شیخ قمی پس از صدور فتوا، جلسه ای در شهر مشهد در نزدیکی مرقد نورانی امام رئوف تشکیل داد تا این فتوا را در ایران اعلام کند. این دیدار به همت جمعی از علما به ریاست مرجع عالیقدر آیت الله میلانی برگزار شد و آیت الله کفایی، آیت الله شیخ محمد واعظ زاده خراسانی، دبیرکل سابق مجمع جهانی قرب نیز در آن شرکت داشتند. در این دیدار باشکوه اصل فتوای شیخ بزرگوار الازهر به آستان مقدس امام رضا (ع) تقدیم شد و هم اکنون نیز این فتوا به عنوان سند تاریخی در کتابخانه آستان قدس نگهداری می شود.

محمدتقی قمی معتقد بود که اگر به ریشه نام دو مذهب شیعه و سنی توجه کنیم، همه مسلمانان را شیعه خواهیم یافت، زیرا همه آنها خاندان پیامبر را دوست دارند و همه آنها را سنی خواهیم یافت. زیرا همه مسلمانان، هر سنت و دستوری از طریق مطمئن از پیامبر آمده است. بله می دانند اجباری است. بنابراین ما همه اهل سنت، شیعه، قرآنی و محمدی هستیم. از دیدگاه او، حکمت خداوند بر این استوار است که مسلمانان همه در اصول یکسان هستند. وی معتقد بود که همه مذاهب اسلامی در ایجاد فرهنگ اسلامی و رشد و توسعه اسلام سهیم بوده اند و مسلمانان از اختلاف فکری رنج نمی برند. قمی تاکید کرد: مسلمانان زمانی از اختلاف ضرر می کنند که اختلافات منجر به قطع رابطه و ترک برادری شود. او اهل مدارا بود و هدف را وحدت فرهنگی بین مسلمانان، توافق بر اصول اساسی و اساسی دین بیان می کرد. در مورد سایر شاخه ها و موضوعات، سعی کرد نظری مشترک مبتنی بر حقیقت جویی بیابد.

سرانجام این مجاهد در سال 1369 شمسی در 80 سالگی در پاریس درگذشت و بنا به وصیت خود در امامزاده عبدالله تهران به خاک سپرده شد.