استاد دانشگاه برکلی: کاهش قدرت اقتصادی و سیاسی مردم به فاجعه می انجامد

فروزان آصف نخعی: آیا کتاب دالان باریک نوشته دارون عجم اوغلو برای خواننده ایرانی مفید است؟ به نقل از خبرگزاری اخبار آنلاینپاسخ دکتر امیر کرمانی استاد دانشگاه برکلی آمریکا به این سوال توسط محمدرضا فرهادی پور که فایل صوتی وی در کانال تلگرامی “خروج و اعتراض و وفاداری» منتشر شده، پاسخ. او می گوید: «به نظر من این کتاب برای ایرانیان بسیار مفید است.

وی در ادامه برهان خود معتقد است که دارو در کتاب تنبیه الامه و تنزیه ملاح استدلال های آیت الله نائینی را مطرح می کند. کرمانی می‌گوید: «فکر می‌کنم کتاب دالان باریک آزادی ایده جدیدی ندارد، اما ایده خیلی قدیمی است. دوستانی که مرحوم آیت‌الله نائینی کتاب طبنیه الامه و تنزیه المله را مطالعه کرده‌اند، مشاهده می‌کنند که ایشان در آنجا بحث می‌کنند. قانون اساسی و قانون اساسی با اشاره به سلسله خطبه های نهج البلاغه و نامه مالک اشتر، در پایان پیشنهاد می کند که این کالای ماست که به ما بازگردانده شده است (یوسف/65).

این استاد دانشگاه برکلی ادامه داد:ایشان (آیت الله نائینی) پیشنهاد می کنند که ما از ابتدا این کلمات را در متون خود داشته ایم. اکنون وضعیتی شده است که ما مسلمانان عقب مانده ایم، بسیاری از جوامع دیگر از این میراث استفاده کردند و پیشرفت کردند”

کرمانی با تاکید بر اینکه «اما این تصور که مردم باید همیشه در متن جامعه باشند و تعادل بین دولت و مردم باشد همان چیزی است که می تواند به شکوفایی جامعه منجر شود»، گفت: این ایده بسیار مهم است. نباید مدام به این فکر کنیم که آیا در قانون اساسی و غیره نقصی وجود داشته که به این نقطه رسیده ایم به نظر من یک قسمت مهم جواب این است که هر وقت قدرت اقتصادی و سیاسی مردم خیلی کم شد این است موضوع می تواند منجر به اتفاقات نامناسب در آن جامعه شود، از جمله اینکه در عمل به قدرت گرفتن یک سری گروه های خاص منجر می شود.

وی سپس به مهم ترین وظیفه مصلحان اجتماعی اشاره کرد و گفت: نکته بسیار مهم برای من این است که ما به عنوان مصلحان اجتماعی و دغدغه مندان ایران می خواهیم به مهم ترین وظایف فعلی خود فکر کنیم و آنها را بررسی کنیم. آیا می‌توانیم قدرت اقتصادی و آزادی عمل هر یک از مردم را افزایش دهیم، در جامعه‌ای که مردم قدرت فرهنگی یا اقتصادی ضعیفی دارند، این جامعه نمی‌تواند مقاومت نشان دهد و یک سری گروه‌های خاص از آن سوء استفاده می‌کنند.

کرمانی حکومت گروه های خاص را منحصر به ایران نمی داند و برای صحت ادعای خود به آمریکا اشاره می کند و می گوید: اگر به سازوکارها و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی آمریکا نگاه کنید، این سوال پیش می آید که چگونه گروه های خاص بر آمریکا مسلط شده اند؟ به گونه ای که در حال حاضر می بینیم انحصارات یا انحصارات بسیار بزرگی در جامعه آمریکا شکل گرفته است. بخشی از آن مربوط به وقایع دهه 80 است که در واقع این جامعه را بیشتر دوقطبی کرده است».

وی افزود: یک بار می خواستم مقاله ای با عنوان ایالات متحده آمریکا بنویسم تا به این مهم بپردازم، همچنین در دانشگاه شیکاگو کاری تحت عنوان نظرسنجی عمومی اجتماعی انجام می شود که در آن سوالات مختلفی را مطرح می کنند. در مورد دیدگاه‌های مردم، تا دهه 80، مردم در مورد دموکرات بودن یا جمهوری‌خواه بودن، در مورد کنترل اسلحه یا سقط جنین یا بسیاری از موضوعات دیگر تفاوت چندانی نداشتند ببینید که این دو گروه کاملاً متفاوت شده اند و مسیر کاملاً متفاوتی را طی کرده اند، به طوری که در عمل با تقسیم مردم بر سر مسائلی که شاید کمتر موضوع اصلی مردم باشد یا در عمل افراد کمی با قرار دادن افراد موافق باشند. برای کار، باعث شده مردم نتوانند اصلاحاتی را که در سالهای 1900، 1930 یا 1960 انجام دادند، ادامه دهند.”

کرمانی در خصوص نمونه دیگر خود یعنی مردم هند گفت: هندوستان را ببینید که با ایجاد تفرقه بین مسلمانان با تاکید بر ناسیونالیسم هندو چه شرایطی ایجاد کرده اند. آنها به جای تمرکز بر چگونگی توسعه بخش های توسعه نیافته، بر قوم گرایی متمرکز شده اند و در عمل تفاوت هایی را در جامعه خود ایجاد کرده اند. در بسیاری از جوامع دیگر نیز شاهد چنین حوادثی هستیم.»

وی سپس به تاریخ ایران و نحوه ایجاد توازن بین دولت و جامعه پرداخت و گفت: اگر به ایران خودمان برگردیم، عامل اساسی را می بینیم که به لحاظ تاریخی تعادل نسبتا خوبی را در ایران اسلامی ایجاد کرده است. ارتباط بین علما و علما به این معناست که علما از حکومت مستقل بودند و البته تا زمانی که علما از حکومت مستقل بودند، پیشرفت بیشتری داشت. برخی می گویند خواجه نظام الملک با ترکیب نظمیه و مدرسه باعث شد که علمای اهل سنت دیگر مستقل نباشند، اما در تشیع این دو گروه از یکدیگر مستقل بوده و تعادل نسبتاً خوبی ایجاد کردند.

این استاد دانشگاه برکلی گفت: نقطه اختلاف ما در قانون اساسی این بود که بین علما اختلاف ایجاد کردند؛ مثلاً شیخ فضل الله در یک طرف بودند و علمای نجف در طرف دیگر و درجات علما. علما در آن شرایط در برابر دولت از هم پاشیدند که البته ما یک سری شوک های خارجی داشتیم که نتیجه آن بیشتر شد، جامعه مدنی که می توانست تعادلی در برابر دولت ایجاد کند، فروپاشید.

کرمانی افزود: همچنین بعد از انقلاب با وقوع جنگ و سپس مسیرهایی که پیش روی کشور قرار گرفت باعث شد قدرت مردم به تدریج کاهش یابد و از این نظر این یک خطر جدی برای ما است که در تعادلی که باید بین مردم و قدرت باشد، سهم مردم در این توازن بسیار ضعیف می‌شود، معتقدم خواندن این کتاب برای خوانندگان ایرانی مفید خواهد بود به همین دلیل، من فکر می کنم که خطبه 216 نهج البلاغه، مهم ترین خطبه است.