تربیت علی زیر نظر دقیق پیامبر(ص)؛ روایت امام در خطبه قصعه

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، امروز سالروز ولادت حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام است. حضرت علی (ع) در سیزدهم رجب سال سی ام الفائل در کعبه دیده به جهان گشود. با توجه به اینکه امیرمومنان 10 سال قبل از بعثت پیامبر(ص) به دنیا آمده و در جریان حوادث تاریخ اسلام همواره در کنار پیامبر(ص) بوده و سی سال پس از رحلت ایشان زندگی کرده است، می توان آن حضرت را دانست. کل عمر شصت و سه سال به پنج دوره زیر تقسیم شد:

به روایت مهر ابتدا از ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تا هجرت، سپس از هجرت تا هجرت پیامبر به مدینه، سپس از هجرت تا رحلت پیامبر اعظم و سپس از آغاز دوران خلافت خلیفه اول تا آغاز خلافت او و سرانجام دوران خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام. تا اینکه در 21 رمضان سال چهلم قمری به شهادت رسید.

حضرت علی (ع) در اولین دوره زندگی خود که دوران حساس شکل گیری شخصیت و دوران پذیرش تحصیلی و معنوی بود، در خانه پیامبر اعظم (ص) و تحت تعلیم و تربیت ایشان زندگی می کرد. مورخین اسلامی در این زمینه می نویسند: یک سال قحطی بزرگی در مکه روی داد. در آن زمان ابوطالب، عموی پیامبر، خانواده ای پرجمعیت و دارایی فراوانی داشت. پیامبر اعظم (ص) به عموی دیگرش عباس که یکی از ثروتمندترین افراد بنی هاشم بود، پیشنهاد کرد که هر کدام از ما یکی از فرزندان ابوطالب را به خانه خود ببریم تا از فشار مالی ابوطالب بکاهیم، ​​عباس نیز پذیرفت و هر دو آنها را پذیرفتند. نزد ابوطالب رفت و موضوع را با او در میان گذاشت. حضرت ابوطالب با این پیشنهاد موافقت کرد. در نتیجه عباس; «جعفر» و حضرت محمد (ص) ; علی را به خانه اش برد. امام علی علیه السلام هنوز در خانه اش بود تا اینکه خداوند او را به نبوت مبعوث کرد و حضرت علی علیه السلام او را تصدیق کرد و از او پیروی کرد. پیامبر (ص) پس از گرفتن حضرت علی (ع) فرمود: من کسی را انتخاب کردم که خداوند او را برای من برگزید.

از آنجایی که پیامبر(ص) در کودکی، پس از وفات عبدالمطلب، در خانه عمویش ابوطالب و تحت ولایت او بزرگ شده بود، می خواست زحمات او و همسرش فاطمه بنت اسد را با تربیت جبران کند. یکی از فرزندانش از فرزندان خود، حضرت علی (ع) را می دانست.

امیرالمومنین علی (ع) در زمان خلافت خود در خطبه «قصعه» به این دوران تحصیل اشاره کرده است. خطبه قصعه طولانی ترین خطبه نهج البلاغه است و در آن تعصب و خودپسندی نکوهش شده است. این خطبه در اواخر حکومت امام علی (ع) در کوفه ایراد شده و دارای محتوای اخلاقی و اجتماعی است تا مردم را از تعصبات ناروا و اختلافات قبیله ای باز دارد.

امام در بخشی از آن می فرماید:

و از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مقامی در مورد خویشاوندی خویشاوند و جایگاه خاص آن مقام در. [حَجْرِهِ ‏] من و اتاق زایمان کردیم [وَلِیدٌ] او را به سینه اش می گیرم و روی تختش دراز می کشم و بدنش را ماساژ می دهم و شکمش را چاق می کنم و او چیزی می جود. من و یولقیمنیه هیچ باطلی در کلام و اشتباهی در عمل نیافتیم و قرآن خدا بر او (علیه السلام) ضربه زد بدون اینکه بداند فاطمه است. او بزرگ‌ترین فرشتگان است که در دنیا، شب و روز و لقد، رفتاری نیکو و نیکو دارد. از او پیروی کنید و راه ملت را در پیش بگیرید و او را در تمام روز از اخلاق و علم و اطاعت از او به سوی من بلند کنید.

«شما (اصحاب پیامبر) از رابطه نزدیک من با رسول خدا و موقعیت ویژه ای که با او داشتم می دانید و می دانید که در کودکی پیامبر مرا در آغوش می گرفت و به سینه خود می فشرد و باعث شد. در رختخوابش بخوابم تا بدنش را لمس کنم، بو کنم و مثل بچه ای که مادرش را دنبال می کند، غذا را در دهانم بگذارد، همه جا دنبالش می رفتم، هر روز یکی از فضایل اخلاقی اش را به من یاد می داد و به من سفارش می کرد. آن را دنبال کند.

در متون اسلامي دلايل و دلايل زيادي بر پيشاهنگي امام علي (ع) وجود دارد كه ذكر همه آنها غيرممكن است، اما به عنوان نمونه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

خود پیامبر(ص) ابتدا پیشگام بودن حضرت علی(ع) را بیان می کند و در میان یارانش می فرماید: «اولین کسی که در روز قیامت در کنار حوض (کوتسار) با من ملاقات می کند، برترین شماست. اسلام علی بن ابی طالب است.

امام در خطبه «قساعه» می فرماید: «در آن روز اسلام فقط به خانه پیامبر و خدیجه وارد شده بود و من سومین آنان بودم، نور وحی و رسالت را دیدم و شنیدم. بوی نبوت.»

امام در جای دیگر از برتری خود در اسلام چنین یاد می کند: «خدایا من اولین کسی هستم که به سوی تو بازگشتم و رسالت تو را شنیدم و دعوت پیامبر را اجابت کردم و هیچ کس پیش از من دعا نکند مگر آن حضرت. پیامبر اسلام».

عفیف بن قیس کندی گوید: در زمان جاهلیت تاجر عطر بودم. در یکی از سفرهای کاری وارد مکه شدم و میهمان عباس از تجار بزرگ مکه شدم. روزی در مسجد الحرام در کنار عباس نشسته بودم، وقتی آفتاب به اوج رسید، جوانی به مسجد آمد، چهره اش مثل ماه درخشان بود. به آسمان نگاه کرد و سپس رو به کعبه ایستاد و شروع به دعا کرد. به زودی یک جوان خوش تیپ به او پیوست و در سمت راست او ایستاد. سپس زنی که خود را پوشانده بود آمد و پشت سر آن دو نفر ایستاد و هر سه با هم به نماز و رکوع و سجود پرداختند. از ديدن اين منظره تعجب كردم كه در كانون مشركان سه نفر جز بت پرستى دين ديگرى برگزيده اند، رو به عباس كردم و گفتم: اين حادثه بزرگى است! وی نیز این جمله را تکرار کرد و افزود: آیا این سه نفر را می شناسید؟ گفتم: نه، گفت: اولین نفری که وارد شد و در مقابل هر دو ایستاد، برادرزاده ام محمد بن عبدالله (علیه السلام) بود و نفر دوم، برادرزاده دیگرم علی بن ابی طالب (علیه السلام) بود. و نفر سوم همسر محمد است و ادعا می کند که دین او از جانب خدا نازل شده و اکنون در زمین جز این سه نفر از این دین پیروی نمی کند. این مورد به خوبی نشان می دهد که در آغاز دعوت پیامبر اعظم (ص) به جز همسرش حضرت خدیجه، تنها حضرت علی (ع) دین او را پذیرفته است.

برادر پیامبر

اخوت و برادری اسلامی یکی از اصول اجتماعی اسلام است. پیامبر اعظم به طرق مختلف در ایجاد و تقویت این پیوند کوشیده است. پس از ورود به مدینه تصمیم به برقراری اخوت بین مسلمانان مهاجر و انصار گرفت، به همین منظور روزی در میان امت مسلمین قیام کرد و گفت: «تخوا فی الله اخواین اخواین»: در راه خدا تبدیل شوید. دو برادر . سپس آن دو مسلمان به عنوان برادری با یکدیگر دست دادند و بدین ترتیب اتحاد و همبستگی بین آنها بیشتر شد.

البته در این قرارداد نوعی هماهنگی و تناسب افراد با یکدیگر از نظر ایمان و فضیلت و منش اسلامی رعایت می شد. این معنا با نگاهی به وضعیت افرادی که با هم برادر شده اند به وضوح توضیح داده می شود. پس از تعیین برادری برای هر یک از حاضران، امام علی علیه السلام که تنها مانده بود، با چشمانی گریان به حضور پیامبر فرمود: میان من و تو با احدی پیوند برادری برقرار نکردی. پیامبر فرمود: تو برادر من در دو عالم هستی. و سپس عقد اخوت خود و امیرالمؤمنین (ع) را خواند. این مسئله عظمت و فضیلت علی (علیه السلام) را نشان می دهد و نشان می دهد که چقدر به پیامبر رحمت (ص) نزدیک بوده است.