تدوین، تحقیق و نگارش اثر «تفسیر موضوعی سبک زندگی با رویکرد روایی» 14 سال به طول انجامید. ایده، اندیشه و اجرای این پژوهش بلندمدت توسط دکتر «محمدرضا دولت» انجام شد.
این در حالی است که به گفته نگارنده «از آنجایی که این گونه آثار ابعاد تبلیغاتی و پر سر و صدا ندارند، هیچ نهاد متولی قرآن در کشور از این اقدام حمایت نکرده است».
محمدعلی دولت دارای مدرک دکتری در رشته «علوم قرآن و حدیث» و عضویت در هیئت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در مورد چگونگی شکل گیری این ایده و روند نگارش این تفسیر با او گفت و گو کرده ایم. گفتگو پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان با او خواندی:
ایده اصلی تحقیق و نگارش نسخه خطی قرآن، موضوعی با رویکرد سبک زندگی از چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟
در سال 1389 که در مرکز چاپ و نشر قرآن کریم مشغول به کار بودم، یکی از پروژه های مورد نظر تهیه مصحفی با حاشیه منتخب روایات توضیحی بود. از بین سه طرح ارائه شده، طرح من انتخاب شد و به عنوان یکی از ماموریت های کاری خود قصد تدوین و آهنگسازی آن را داشتم و حتی بیش از یک جزء را انجام دادم. اما به دلایلی انجام این کار به عنوان پروژه مرکز رد شد. من هم مدتی این کار را رها کردم. اما حدود یک سال بعد تصمیم گرفتم دوباره شخصاً همین کار را انجام دهم و مطالعات جدیدی را شروع کردم.
ایده اصلی این مصحف مانند سایر مصحف ها، استفاده از فرصت تلاوت روزانه است، با این تفاوت که به جای دانش تفسیری، سعی شده رویکردی در انتقال معارف و معارف قرآن و عترت داشته باشیم. با رویکرد عملی
این اثر چه ویژگی ها و تفاوت هایی با سایر مصحف ها دارد؟
اولاً با روش تفسیر موضوع است که از نظر بسیاری از صاحب نظران برای دوره معاصر بسیار کارآمد تلقی می شود. دومین ویژگی، انتخاب موضوع «سبک زندگی» در این مصحف است که تصمیم گرفتم پارادایم حاکم بر سبک زندگی اسلامی را به مخاطبان منتقل کنم. ثالثاً رویکردی روایی در پیش گرفتم که از یک سو مانع ورود ذائقه معرفتی شخصی محقق می شد و از سوی دیگر حتی اگر مخاطب علاقه ای به محتوای محقق نداشته باشد، می تواند از روایات بهره مند شود.
حاشیه های روایی کتاب چه نیازی را پاسخ می دهد و با چه انگیزه و ضرورتی تدوین شده است؟
وقتی مطالعات جدیدی را برای تدوین این مصحف شروع کردم، ابتدا به نظرم رسید که همان کار با هفتاد درصد همان خروجی انجام شده است. اما با توجه به علاقه شخصی ام به حوزه حدیث پژوهی و نتیجه گیری خودم مبنی بر اینکه جامعه نیاز به اثری کاملا کاربردی دارد و شاخص های زندگی مومنانه را به صورت مستند ارائه می کند، تصمیم گرفتم این موضوع را در کانون توجه قرار دهم. حاشیه روایت
یادآور می شوید، اگرچه ادبیات سبک زندگی در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد در کشور ترجمه و وارد کشور شد، اما از سال 1391 و سخنرانی مقام معظم رهبری در خراسان شمالی مورد توجه قرار گرفت. در زمان شروع این کار، ادبیات زندگی دینی رواج بیشتری داشت.
با توجه به شرایط سختی که داشتم، با توجه به اینکه از کار حمایت نمی شد، مجبور شدم به همان اندازه که پیش رفته بودم، کار را متوقف کنم و در نهایت خروجی آن به صورت حاشیه روایی در سال 1392 چاپ شد.
از سال 1395 بازنگری و تکمیل کار را دوباره شروع کردم. در سال 1396 پس از بیان گام دوم و تاکید بر سبک زندگی، سعی کردیم اثر را در قالب تفسیر موضوعی از سبک زندگی ارائه کنیم و همین امر باعث شد تعداد زیادی از صفحات را حذف و موضوعات جدید، تمام توضیحات قرآنی را انتخاب کنیم. با رویکردی روشمند همانطور که توضیح دادم، ما تغییر کردیم. تعداد زیادی از روایات نیز تغییر یافت.
چرا از ترجمه استاد انصاریان استفاده کردید و کار ویراستاری را به حاج آقای زائری سپردید؟
قرار شد از ترجمه آقای مالکی برای ترجمه قرآن استفاده کنیم. اما موانعی وجود داشت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که از ترجمه استاد حسین انصاریان استفاده کنیم که هم ترجمه بسیار خوبی است و هم تقدیم ایشان.
من خروجی کار را به چندین متخصص در زمینه های مرتبط ارائه کردم تا نظر دهند. نتیجه گیری ما این بود که صفحات توضیحات و تفسیر باید توسط یک داور متخصص بررسی شود.
از بین تمامی گزینه ها، استاد عزیز محمدرضا زائری به دلیل سال ها تلاش در زمینه حدیث شناسی، صاحب آثاری در زمینه سبک زندگی، ادبیات قوی، به روز بودن و ارتباط مستمر با عموم مردم انتخاب شد. عمومی واقعا فکر نمی کردم با توجه به زمان و فعالیتشان بتوانم از آنها بهره ببرم و فقط به عنوان تیری در تاریکی از آنها سوال کردم. اما خوشبختانه متواضعانه این تلاش را پذیرفتند و بدون کلاس و قید و شرط و حتی بدون تعیین شرایط مالی، کل اثر را ویرایش کردند. من به طور ویژه از آنها تشکر می کنم.
آیا نهاد یا دستگاهی برای چاپ این اثر کمک یا حمایت کرده است؟
حقیقت این است که یکی از مهم ترین و آموزنده ترین دوران زندگی من سال های 1374 تا 1376 بود که با توجه به شرایط زندگی ام مجبور شدم با ماشین کار کنم. هرچند در سال های اخیر هنوز هم گاهی برای مردم شناسی و مشاهده تغییرات فرهنگی این کار را انجام می دهم.
با توجه به ویژگی های این شغل از جمله معاشرت گسترده با طبقات و اقشار و افراد مختلف با افکار، علایق، سلایق و ویژگی های شخصیتی متنوع، همراه با گفتگوی مستمر و هدفمندتر با مسافران، این مرحله باعث شد تا بسیاری از موارد را در معرض دید قرار دهم. دارایی های فکری من طوفان و طوفان و سیل از نظرات دیگران می گذارم و در برخی موارد خودم نظرات دیگران را نقد و بررسی می کنم. بسیاری از نظرات و افکار من در این مدت تغییر کرد و بازخوردهای آشکار و پنهانی که در این مقطع دریافت کردم در بیان نظرات و تصمیمات من در سال های بعد بسیار تأثیرگذار بود. تقریباً همه کسانی که مرا می شناسند، به من گفتند که این دوره نقطه عطفی در زندگی من بود.
این کار در واقع یک پروژه شخصی طولانی مدت 14 ساله بود. در این سال ها بارها از نهادهای قرآنی کشور از جمله شورای توسعه فرهنگ قرآنی، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات، سازمان حمایت درخواست کرده ام. اوقاف و امور خیریه و غیره؛ اما بودجه های پشتیبانی این دستگاه ها بیشتر برای افراد مشهور و یا کارهای پرمخاطب است.
اما وقتی صحبت از این قبیل کارها می شود که در واقع سفره قرآن و عترت است، راحت می گویند بودجه نداریم! حتی دستگاه هایی که بودجه ای برای مسئولیت اجتماعی دارند و هزینه های میلیاردی برای تولید فیلم و باشگاه فوتبال می کنند، دست به سینه ما زدند تا این اثر را بخرند و به مخاطبانشان اهدا کنند. این اثر تماما با هزینه و سرمایه شخصی چاپ شده و هیچ نهاد و دستگاهی در تولید و چاپ و انتشار آن نقشی نداشته است و الان هم شخصا این اثر را به جاهای مختلف معرفی می کنم.
در چند روز گذشته که انتشار این اثر آغاز شده، اتفاقات جالبی برای من افتاده است. یکی از مدیران شرکت‌های نفتی که قبلاً در حوزه سبک زندگی فعالیت می‌کرد و من و کارم را می‌شناخت و شرکتش به ساخت سریال زیرزمینی کمک کرده بود، از دادن این اثر به کارمندانش خودداری کرد. یکی از با ارزش ترین اتفاقات این بود که اولین سفارش هایی که دریافت کردیم از افراد مناطق محروم بود که مطمئن بودیم توانایی مالی ندارند و از ما خواستند با آنها قسط حساب کنیم و برای تهیه این مصحف پست کنیم.
منبع: www.khabaronline.ir
