«توسعه ولایت»؛ آیینه تمام نمای زندگی و شخصیت امیرالمومنین (ع)

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان،نشست نقد و بررسی کتاب «فاروق ولایت» نوشته آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در ساختمان سرای اهل قلم برگزار شد.

به نقل از ایبِنا، در این نشست سعید طاووسی مسرور، مورخ و عضو هیئت علمی دانشگاه طباطبایی، حجت الاسلام سید محمدرضا حسینی، مدرس دانشگاه و عبدالحسین طالعی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم، به بررسی این کتاب پرداختند. سالگرد امام علی (ع).

جامعیت کتاب «فاروق ولایت»

سعید طاووسی در ابتدای این نشست گفت: این نشست به کتاب «توسعه ولایت» تألیف آیت الله جعفر سبحانی اختصاص دارد. کتاب فروغ ولایت در ادامه کتاب مشهورتر این نویسنده یعنی فروغ ابدیت نوشته شده و در سایه آن کتاب بوده است. البته به اندازه «رشد ابدیت» معروف نیست و این از تیراژ کتاب مشخص است. “توسعه استان” در قالب های مختلف موجود است. به عنوان مثال کتاب را می توان از سایت مدارس هدایت، طبیان، شهید آوینی و قائمیه دانلود کرد. صوت کتاب نیز در کتابخانه گویای رضوی موجود است. کتاب فروغ ولایت دارای ترجمه فرانسوی است که به همت مجمع جهانی اهل بیت(ع) منتشر شده است.

سعید طاووسی مسرور

وی با اشاره به روش نویسنده در نگارش این کتاب، افزود: نویسنده چه در «بسط ابدیت» و چه در «بسط ولایت» صرفاً به بیان دیدگاه خود نپرداخته است. خود نویسنده نظر دارد که تاریخ و مطالب تاریخی را ارائه کرده است. موضوع دیگر جامعیت این کتاب است که تمام زندگی امیرالمومنین (ع) را در بر می گیرد و به دوران بعد از پیامبر (ص) و دوران خلافت آن حضرت اختصاص ندارد. شاید در کتاب زندگانی امیرالمومنین (ع) مطالب کمی وجود داشته باشد. نویسنده سعی کرده علاوه بر عوامل و وقایع تاریخی، شخصیت بزرگوار را به مخاطب عرضه کند.

طاووسی مسرور با اشاره به علاقه شخصی آیت الله سبحانی به این کتاب گفت: نویسنده محترم علاقه زیادی به این کتاب دارند و شاید نیاز به ترویج آن را احساس کنند. جالب است بدانید در ایام کرونا که وزیر به دیدار وی رفت، کتاب «فاروق ولایت» را به او هدیه داد.

زبان این کتاب هم تاریخی و هم داستانی است

در ادامه این نشست عبدالحسین طالعی گفت: آقای سبحانی همیشه اهل قلم بوده است. از دوران جوانی در مجله «مکتب اسلام» به نوشتن پرداخت. این مجله قدیمی ترین مجله اسلامی ایران است که همچنان منتشر می شود. آقای سبحانی از روز اول خدمت آیت الله بروجردی در مجله «مکتب اسلام» می نوشت که تالیفش را ادامه می دهد. این تجربه طولانی باعث می شود وقتی می خواهد این کتاب را بنویسد کاملاً منطقی و جامع بنویسد. یکی از نکات مثبت این کتاب روان نگاری و توالی داستانی متن است. کتاب «فاروق ولایت» مستند است اما خشک و خفه کننده نیست. مستند داستانی شیرین است که یکی پس از دیگری جلو می رود. نکته دیگر سبک تحلیل وقایع کتاب است. فاروق ولایت در مقایسه با کتب سنتی تحلیلی و در مقایسه با کتب تحلیلی جدید سنتی محسوب می شود. در این کتاب بین رویکرد سنتی و تحلیلی پیوند وجود دارد. این کتاب از نظر جامعیت زمانی و جامعیت مطالب مشهور است. کتاب فاروق ولایت برای کسانی است که حوصله خواندن یک کتاب طولانی را ندارند.

عبدالحسین طالعی

تفاوت بین نگارش زندگینامه و دیدگاه تاریخی خطی

در ادامه نشست سعید طاووسی درباره شیوه نگارش این کتاب گفت: مشکل رایجی که در این کتاب های تاریخی وجود دارد نگاه خطی به زندگی امیرالمومنین(ع) است. این نگاه هم خوب است اما می توان با دیدی ذهنی هم به این مقاله نگاه کرد. کتاب های زندگی نامه ای که به شخصیت امیرالمومنین (ع) می پردازد نیز حائز اهمیت است. آفت نگاه خطی، اشتباه گرفتن تاریخ با داستان است، بنابراین اگر در کنار کتاب هایی از این دست، موضوعات مربوط به سیره امیرالمؤمنین (ع) نیز جداگانه نوشته شود، مفید خواهد بود. بر اساس آن تقسیم بندی ها، هر قسمت را می توان به سخنرانی، مقاله یا کتاب تبدیل کرد.

چرا کتاب فروغ ولایت مهم است؟

سید محمدرضا حسینی در ادامه این نشست گفت: این کتاب مربوط به دهه 60 بوده که در آن درباره امیرالمومنین(ع) بحث هایی مطرح شده است و به همین دلیل فصلی را برای پاسخ به شبهات در نظر گرفته است. . شخصیت نویسنده این کتاب جامع است. او یک اصل، مفسر، مورخ و اهل حرف است. او اولین کسی است که کتاب امام خمینی (ره) را مبنای تدریس در حوزه قرار داد. اگر چنین شخصی مشکلی را بیان کند، آن را هم از نظر تاریخی، هم شفاهی و هم از راه های دیگر بررسی می کند که جامعیت علمی را برای قضیه به ارمغان می آورد.

وی ادامه داد: آقای سبحانی در پایان کتاب از منابع دست اول و معتبر استفاده می کند. در سرتاسر کتاب، از متون معاصر یا غیر معتبر استفاده نشده است. ویژگی دیگر لیست اعلامیه ای است که آورده اند. فهرست اقوام و طوایف معمولاً در کتاب ها آورده نمی شود، اما او چنین کرد. این نوع کار کتاب را کامل می کند. آنها بین سنت و مدرنیته تعامل دارند. به عنوان مثال، واژه‌های صدر اسلامی در لغات به کار می‌رود و همچنین از واژه‌های جدید مانند تاکتیک‌های نظامی یا ستون‌های نظامی استفاده می‌شود. نکته دیگری هم وجود دارد و آن این است که باید به مسئله امامت توجه خاصی می کرد. به نظر می رسد این کتاب حوزه ای از مباحث امامت نیست که به نظر می رسد یکی از کاستی های این کتاب باشد.

به جا مانده از کتاب فروغ ولایت

در ادامه جلسه عبدالحسین طالعی گفت: یکی از مواردی که باید در چاپ های بعدی این کتاب وارد شود روایت اول شخص خود امیرالمومنین است. اگر در همه این موارد در کتاب آقای سبحانی کلام حضرت امیر (علیه السلام) آمده باشد بهتر است. داستان دیگر این است که با وجود همه این مزایا، کتاب از نظر کاربردی ضعیف است، زیرا فضای تاریخی و کلامی سنگینی دارد. نکته دیگر آفتی است که به طور کلی سردبیران از آن رنج می برند. مشکل کتاب های زندگینامه این است که این کتاب ها جنگ محور هستند. چرا که بیشتر سیره نویسان از مکتب خلفا بودند و مبارزاتی داشتند. در کتاب فروغ ولایت، جنگ های جمال، صفین و نهروان اصلی ترین آنهاست.

سید محمدرضا حسینی

متن این کتاب بسیار علمی است

سید محمدرضا حسینی در پایان این نشست گفت: از دیگر ویژگی های نویسنده کتاب رهایی از تعصبات دینی است. مثلاً از الفاظ بد و نامناسب استفاده نمی کرد. متن بسیار مودبانه است. بحث دوم این است که نه می‌توان گفت که این کتاب یک کتاب زندگینامه است و موضوعات را به روش زندگینامه نوشته است و نه می‌توان گفت تاریخی است. باید بگوییم که «فروغ ولایت» کتابی تحلیلی درباره تاریخ و سیره امام علی (ع) است. موضوع دیگر این است که برخی از بحث ها نیازی به بحث مفصل در این کتاب نداشت. مثل داستان فدک که چهار یا پنج فصل دارد. می شد داستان فدک را به اختصار بیان کرد و به کتاب دیگری ارجاع داد. در عوض بهتر بود برخی از نکات تاریخی حضرت علی (ع) در کنار هم جمع می شد و به تفصیل بررسی می شد. مانند مسئولیت او در لیلة المبیت یا دعوت عمومی پیامبر (ص) یا ایستادن در مقابل عمرو بن عبدود. زیرا این اتفاقات شباهت زیادی به یکدیگر دارند.