حکمت در برابر حکومت جنگ / حکومت بدون جنگ از نگاه سعدی، افلاطون، پاسکال و سنت تزو

به نقل از خبرگزاری یوبیک آنلاین، این روزها فلسفه، حکومت داری و جنگ با هم آمیخته شده اند. و بسیار مهم است که متفکران یک ملت برای توسعه و دوری از جنگ، چه صورت بندی نظریه را بهترین می دانند. احسان شریعتی در یادداشتی که در کانالش منتشر شده به این موضوع پرداخته است.

***

«اگر خرد حاکم نباشد، امانتی نیست!» »
———- ابن عربی
«الحکمه اگر به حاکم دست نزنی، دیگران را ملامت نکن!»

منظور از این گفتار تامل برانگیز و معمایی ابن عربی چیست؟ همان نگاه افلاطونی به «فیلسوف-شاه» یا «حکم-حکم»؟ (چه کسی باید قضاوت کند؟ بهترین، حکیم، دانا) یا حاکمیت و حکومت فراتر از «کسب قدرت سیاسی»)، و به این معنا که اگر خرد (از ریشه قضا، قدرت تشخیص و داوری)، نیست. داور تصمیم گیری، حکمت محقق نمی شود و به مرتبه نصیحت (نصیة الملوک) تنزل می یابد و دیگر فایده عملی نخواهد داشت. او

نظریه افلاطونی اشرافی فلسفه ها نادرست است، زیرا خردمند قدرت نقد و ارزیابی خود را از دست می دهد (به جز خردمند، اگرچه این عمل کار خردمند سعدی نیست). پس دوستدار علم و حقیقت و حکمت باید همیشه ناظر نقاد یعنی با دوری از قدرت باقی بماند («مواظب دروازه های سلطان باش که نزول از آن سخت شد»، حدیث نبوی. )

اما در معنای دوم یک حقیقت نهفته است: «عدالت بدون قدرت ناتوان است و قدرت بدون عدالت ظالمانه است» (پاسکال).

آفت روزگار ما فلسفه ی ناتوان و قدرت و حاکمیت استبدادی دور از فلسفه از یک سو و دین بی خرد از سوی دیگر است. بنابراین اعلام روز جهانی فلسفه مانند رای دادگاه کیفری بین المللی تغییری در مناسبات قدرت و تاثیری بر وضعیت خطرناک جنگ کنونی در جهان ایجاد نمی کند. فیلسوفان مانند قضات نهادهای حقوقی بین المللی در حاشیه صحنه جنگ می نشینند و شاهد هیاهوی جنایتکاران جنگی حاکم بر جهان و منطقه هستند و پیوسته «جنایت علیه بشریت» را «محکوم» می کنند!

هراکلیتوس حکیم در دوران باستان فلسفه می گوید: جنگ پدر و پادشاه همه چیز است. او خدایان و برخی انسانها را ساخت. عده‌ای را بردگان ساخت و برخی دیگر را آزاد کرد».

در اینجا نیز منظور فیلسوف از مفهوم «پلموس» فراتر از مصداق جنگ به معنای رایج و بیشتر از درگیری و درگیری، مبارزه و تلاش (جهاد و جهاد) است که تنها محدود به نظامی نیست. درگیری، که باید از جنگ به سیاست و دیپلماسی برود (فوکو: “سیاست ادامه جنگ” در برابر کلاوزویتس: “جنگ ادامه سیاست است”) و زمانی به عنوان سون تزو با ظرافت گفت: هنر جنگ در این تسلیم دشمن بدون جنگ است!

در «زمان جنگ» نیز فیلسوف باید خود را برای جنگ آماده کند و این بار «بدون جنگ» (خشونت) با «جغد جنگ و پرنده اش»، با جنایتکاران حاکم بر جهان و باز هم محی الدین ور، او باید به حاکمان یادآوری کند که حکومت بدون خرد محکوم به نابودی است: «الحکم نتیجه الحکمه است، فمن لا حکمه له لا. حکما” له!”

216216