به نقل از خبرگزاری اخبار آنلایندکتر محمود سریع القلم پنج سال پیش یادداشتی درباره پیامدهای سیاست در ایران نوشت و همین یادداشت را می توان برای امروز مطرح کرد. این سوال که چرا سیاست در جامعه ما نتیجه خوبی ندارد؟ به عنوان مثال مدیر مسئول کهن خود را پیشرو علم و دانش در عرصه سیاست داخلی، خارجی و … می داند. او برای حل هر مشکلی راه حلی دارد و مهم ترین راه حل توسعه ای او بستن تنگه هرمز است. رادیکال های مجلس همیشه توسعه را با حذف دیگران درک می کنند. آنها به دنبال حذف ظریف و نوکران کشور از مناصب قدرت هستند. اخیرا قالیباف که از انتخابات 1403 سیاست معتدلی را انتخاب کرده بود، به یکباره به جبهه پایداری پیوست. این موارد نشان می دهد که ایران هنوز جای سیاست نیست. و اتفاقاً در این مملکت با این روش های کاربردی، انگار سیاست پدر و مادر ندارد، اصالت ندارد و سیاستمدار خوب، سیاستمدار مرده است. در این مملکت دیگری حق ندارد و تا خودی نشود دشمن است. گفتگو و تساهل محلی اعراب وجود ندارد. داشتن خلق و خو و منش امیرکبیری و مصدقی جرم بزرگی است که مردم طرد می شوند و مردم از نخبگان خود محروم می شوند. از منظر معرفت شناسی و توسعه، این بدان معناست که به سادگی امکان غلبه بر مشکل توسعه برای ایران وجود ندارد. به ویژه زمانی که مشکلات ذکر شده دارای ابعاد ساختاری نیز باشد. یادداشت سریعی که بعد از 5 سال از سایت ایشان گرفتم نکات جدید و برجسته ای در این زمینه دارد:
***
در قرن گذشته، اکثر محصولات مدرن به کشور منتقل شده است: از برق و راه آهن گرفته تا اتومبیل و هواپیما. از بلندگو و ضبط صوت گرفته تا چراغ خیابان و تراکتور. از چاپخانه و اسکناس گرفته تا رادیو و تلویزیون؛ از جاروبرقی و ماشین لباسشویی گرفته تا لیوان و آرام پز و در نهایت از خودپرداز و کامپیوتر گرفته تا موبایل و اینترنت.
اما علاوه بر گستردگی این محصولات که هر فردی با هر قصدی از آن استفاده می کند، فلسفه و مبانی نظری مدرنیته تنها در حد تعدادی از کتاب های ترجمه شده منتقل شده است. برخی از مبانی نظری مدرنیته که همراه با واردات گسترده محصولات آن پشت مرزها باقی ماند عبارتند از: آزادی رسانه، حق داشتن افکار متفاوت، نظام حزبی، گردش قدرت، تخصص، انتقاد از حکومت. جامعه مدنی و به رسمیت شناختن نظرات رقیب. منافع عمومی، بوروکراسی کارآمد، منافع ملی و تفکیک قوا. اگرچه نوشته ها و گفتارهای زیادی پیرامون این مفاهیم وجود دارد، اما آنها نهادینه نشده و به جریان ناخودآگاه تبدیل نشده اند. فراموش کنیم که اگر درآمد نفتی نبود، واردات محصولات مدرن امکان پذیر نبود.
طبیعی است که پذیرش فرهنگی ایده های مختلف بسیار دشوارتر از واردات تلفن همراه است. اولاً نیاز به مطالعه دارد. سپس نیاز به بحث عمومی و سالها تمرین و ارتباطات بین المللی دارد تا جامعه به عمق رقابت فکری و ایده های رقیب و پیامدهای بسیار مفید آن پی ببرد. ما کشوری نداریم که بدون مبادله کالا و خدمات با دنیا رشد و توسعه پیدا کرده باشد.
یک نظام سیاسی برای مشروعیت بخشیدن به آزادی رسانه ها باید بسیار اعتماد به نفس داشته باشد و از انتقاد نترسد. در انگلستان، آزادی رسانه توسط آقای بوریس جانسون اعطا نمی شود، بلکه با شفافیت کامل روی کاغذ و در قالب قانون است. سیستم حزبی به طور خودکار چرخش قدرت را به ارمغان می آورد و ثبات و امید به بهبود را به ارمغان می آورد. ایجاد نظام حزبی رقابتی جدی ترین دستاورد حقوقی و سیاسی مدرنیته است که با سالها بحث و اجماع فلسفی و نظری و هزاران کتاب و مشق به دست می آید و با پول نفت نمی توان به آن دست یافت.. تحقق منافع عمومی، منافع ملی و تفکیک قوا از موضوعات کهکشانی است که باید در عمق فلسفه وجودی جریانات مختلف یک هیأت حاکمه با مطالعه و مطالعه کتاب و درک مسئولیت حاکمیت به آن دست یافت. خرید و استفاده از این نوع محصولات با دستگاه های خودپرداز و تلفن همراه قابل مقایسه نیست. بی دلیل نیست که این محصولات نظری مشتری زیادی ندارند زیرا نیاز به کتاب خواندن، تفکر و تغییر دارند. تغییر نکردن نیاز به مطالعه و تفکر ندارد.
فردی که عرصه سیاست را در کشورهای جهان سوم تجربه می کند، بلافاصله متوجه چند نکته می شود:
1) هیچ سیستمی در حال کار نیست. آنچه در میان است «شبکه مرید و مرادی» (شاهان و درباریان) است.
2) اگر قرار است کاری پیش برود، باید مطابق مصلحت افراد بالا باشد نه با علم و برنامه و قوانین.
3) حفظ وضع موجود مهمترین هدف است.
پس از درک این موضوع، این شخص چندین انتخاب دارد:
الف: در سیاست بمان. استفاده از مزایای آن خوب است و هر چه به شاگردی نزدیکتر شوید، بیشتر از آن استفاده خواهید کرد و در راه ممکن است کارهای خوبی انجام دهید. نه، او می پرسد. او نه شک دارد و نه به دنبال تغییر است. برای او سیاست، ریاست جمهوری و وزارت مترادف با زندگی بهتر (پول، مسافرت و شهرت) است. وقتی متوجه خطر می شود صحنه را ترک می کند (هوشنگ انصاری، وزیر اقتصاد و رئیس شرکت نفت پهلوی دوم).
ب: در سیاست بمانید. اما انتقاد می کند. او می پرسد او دیدگاه های خود را ارائه می دهد. گاهی می گوید «نه». او می خواهد تغییری ایجاد کند، اما مخل نیست. او سعی می کند با منطق و علم و تجربه انسانی کارها را پیش ببرد، اما چون نمی تواند شاگردی خود را بیش از سی چهل درصد نشان دهد، کم کم به جایی می رسد که نمی تواند کاری انجام دهد. مرید بودن او با ماهیت علمی حکمرانی سازگاری ندارد. در نهایت حذف خواهد شد. خود را در مقابل مراد قرار نمی دهد و به امور غیرسیاسی می پردازد و عرصه سیاست را ترک می کند (علینقی علیخانی، وزیر اقتصاد پهلوی دوم).
پ: در سیاست بمان. اما او می خواهد تغییرات اساسی ایجاد کند. مرید و مرادی را قبول ندارد. به دنبال قواعد، منطق، علم، قانون، مقررات، برنامه، اجماع فکری و رشد است. اصولی دارد. ربطی به شخص نداره می خواهد با اندیشه سیاست بسازد. برنامه دارد و به دنبال رضایت مراد نیست. جرات می کند و با او بحث می کند. او نظر خودش را دارد. می خواهد گره از مردم باز کند. سؤال و تردید نمی کند، بلکه می جنگد و مقابله می کند. این راه منافع مردم را به خطر می اندازد و به جاهای باریک می انجامد و نه حذف، بلکه طرد، خانه نشینی، گوشه نشینی، تبعید و تباهی (امیر کبیر و محمد مصدق).
T: از سیاست می رود یا وارد نمی شود. چون متوجه می شود که نمی تواند کار اساسی را انجام دهد. او توهین آمیز نیست. او به مرید و مرادی اعتقادی ندارد. او معتقد است در نبود نظام و نظم، هر تلاشی مانند کوبیدن آب در هاون است.
واردات محصولات مدرنیته و نپذیرفتن مبانی نظری که منجر به تولید آن محصولات شده است در نهایت منجر به ناکارآمدی و هرج و مرج می شود. این نوع انتخاب بسیار بی معنی است. مصر مصداق بارز این نوع انتخاب است که در متون توسعه به آن «توسعه ناهموار» گفته می شود. وقتی سیستم نباشد، تخصص و انرژی کارشناس هدر می رود. پروژه ها روی هم چیده نمی شوند. حرکت جامعه پر از فراز و نشیب و بی ثباتی است. تاریخ تکرار می شود و اشتباهات زیادی روی هم انباشته می شود. سیاست در چارچوبی مبتنی بر شبکه مرید و مرادی پایانی ندارد.
ایجاد یک سیستم دولتی کارآمد کار آسانی نیست. غرب همچنان در حال تکامل است. در منطقی‌سازی، منطقی‌سازی و تحقق منافع عمومی خلأهای زیادی وجود دارد. این امر نشان می دهد که علیرغم تنظیم ابعاد حقوقی مدرنیته در قانون اساسی ایالات متحده در سال 1776 (با 27 اصلاحیه تا به امروز)، عقلانی شدن حکمرانی یک فرآیند است و ادامه دارد. حکمرانی خوب همچنان مهم ترین چالش در نظام بین الملل امروزی حتی در جوامع پیشرفته است. وقتی سیستمی نباشد کارایی و امیدی به بهبود وجود ندارد. اصولاً سیاست و ورود به سیاست برای تغییرات است نه برای حفظ وضع موجود. سیاستمداری که تغییرات مثبتی ایجاد نمی کند، هم زمان خود و هم منابع جامعه را هدر می دهد.
امروزه در آسیا کشورهایی مانند ویتنام، اندونزی، کره جنوبی، مالزی، سنگاپور و چین از سیستم مدیریت خارج شده اند و حداقل در مدیریت اقتصادی و اجتماعی به شدت تحت تأثیر رقابت، گردش افکار، یادگیری از دنیا، بوروکراسی کارآمد هستند. به رسمیت شناختن نظرات رقیب اقتصادی و اجتماعی، تخصص و حتی منافع عمومی را می پذیرند و به صورت فرآیندی بر آن عمل می کنند. برخی مانند کره جنوبی حتی به مراحل پیشرفته ای مانند آزادی رسانه، نظام حزبی و گردش قدرت دست یافته اند. وقتی سیستمی وجود نداشته باشد، افراد زیر متوسط که ظرفیت تغییر جهان بینی خود را در روز دارند، جذب قدرت و اقتدار می شوند و افراد توانمند چه از نظر حرفه ای و چه از نظر شخصیتی و شخصیتی به حاشیه رانده می شوند.
مدرنیته یک تجربه انسانی است و تنها متعلق به فرانسه، انگلستان و غرب نیست. هر فردی که روی کره زمین زندگی می کند حداقل با محصولات مدرنیته آشنا است. مهمترین دستاورد علمی و اجتماعی مدرنیته نظام سازی است. زیرا هواپیما، دستگاه های خودپرداز، ماشین لباسشویی و اینترنت همه سیستم هستند. کشورهایی که این سیستم را در حکمرانی اعمال نمی کنند، رشد خود را به تاخیر می اندازند. مدرنیته پایان تاریخ نیست. اگر کشوری به یک ایده جدید مجهز است، باید مدرنیته را بهبود بخشد و به آن بیافزاید. اثربخشی زمینه رشد و توسعه را فراهم می کند. هر گاه یک فرد سیاسی در جامعه ما خاطرات خود را می نوشت و متنش پر از شادی بود و حکایت کار و فعالیت و خدمت بود و از طرد و طرد و تبعید و حاشیه نشینی و نامردی و بی احترامی گلایه ای نداشت، سیاست تزکیه خواهد داشت. یک نتیجه مثبت
بیشتر بخوانید:
سریع القلم: آمریکا، اروپا و چین 60 درصد و خاورمیانه و ایران 3 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تولید می کنند.
روایت سریع القلم از آمار رهبران فرهیخته جهان/ ما ایرانیان برای تغییر نیازمند بحران هستیم/ بزرگترین اشتباه بنیانگذار شاه چه بود؟
دوستی ایران با پزشکان در مرحله اجرای این توصیه سریع است
216216
منبع: www.khabaronline.ir
