گروه اندیشه: چپ چه نقشی در تقویت سیاست های افراطی پس از انقلاب اسلامی 1997 داشت؟ به نقل از خبرگزاری اخبار آنلاینسوال اصلی این است که این افراط گرایی تا چه حد متفکرانه و مبتنی بر برنامه بوده و تا چه اندازه مبتنی بر پیروی از مردم بوده است؟ آنچه این روزها از منظومه فکری می بینیم همان چیزی است که در سال 57 دیده شد. در هر دو مورد روشنفکر از سیاست متضاد و جنگ و پیروی کورکورانه از فضای احساسی بیرون نیامد. در اوایل انقلاب هر یک از گروه ها به جای تقویت همبستگی ملی و حکومت، انتقادات تند را در بوق و کرنا کردند. تمامی نیروهای روشنفکری که در گروه های سیاسی و احزاب چپ نیز حضور داشتند خود را بیش از دیگران در نوک پیکان مبارزات ضد امپریالیستی و حق نمایندگی انقلاب مردم ایران بر اساس تشکیلات سانترالیسم دموکراتیک می دانستند و هر یک یکی از آنها راهی برای تقویت درگیری گسترده با امپریالیسم بود. آمریکا از یک طرف می رفت و از طرف دیگر در داخل قدرت می گرفت. این روند دولت موقت را در معرض اصلی قرار داد و در نهایت با تسخیر سفارت استعفا داد، به طوری که دولت های بعدی بر اساس سیاست های جهانی آمریکا و نیروهای داخلی به ویژه نیروهای چپ در دام سیستم امنیتی افتادند. دولت استثنایی، به طوری که این وضعیت روز به روز تقویت می شود تا به امروز. مهران صولتی در یادداشتی به بیان اشتراکات فکری ایران در اوایل انقلاب پرداخت که در ادامه مشاهده می کنید:
***
افراد حاضر در قاب عکس پیوست را نمایندگان جامعه روشنفکری ایران در آستانه انقلاب ۵۷ و ماه های آغازین آن می دانند. همان روزهایی که هژمونی چپ، جهت و مقصد فعالیت های سیاسی و فرهنگی را نشان می داد. البته آنچه در خلاصه کلام ایشان مشهود است شباهت های شگفت انگیز با وجود تفاوت های جزئی است. به بیان واضح تر، فقط ادبیات آنها با یکدیگر متفاوت است. بنابراین شاید بتوان اشتراکات فکری ایران در دوران پیش از انقلاب را حول محورهای زیر تدوین کرد:
ضد امپریالیسم: برخلاف تحقیق محمدحسین پناهی درباره شعارهای مردم در آستانه انقلاب که نشان می دهد شعارهای علیه شاه با 863 بیشترین فراوانی و شعارهای علیه وابستگی وی به دولت های خارجی با 37 شعار کمترین فراوانی را داشته است. چپ ها پس از پیروزی انقلاب توانستند ضد امپریالیسم را به عنوان محرک این رویداد مهم در تاریخ معاصر ایران معرفی کنند.. بنابراین انقلابی که قرار بود به حیات استبداد در کشور پایان دهد، در یک چرخش تاریخی در مسیر بیگانگی با غرب و به ویژه آمریکا قرار گرفت. رویکردی که با تسخیر سفارت آمریکا در نوامبر 2018 مسیر برگشت ناپذیری را در پیش گرفت.
اقتصاد دولتی: تجربه ناموفق ملی شدن نفت در دوران محمد مصدق در کنار اموال ستیزی چپ ها، زمینه مساعدی را برای ملی شدن بانک ها و صنایع در دوره دولت موقت و پس از آن فراهم کرد. در واقع علیرغم تایید مالکیت خصوصی در قرائت سنتی، این معجزه قرائتی انقلابی از اسلام بود که باعث لاغر شدن بخش خصوصی، چاق شدن دولت و دخالت آن در حریم اقتصاد و فرهنگ شد. نتیجه ناکارآمدی مزمن اقتصادی است که پس از گذشت بیش از چهارده دهه همچنان گریبانگیر ایرانیان می‌شود و خصوصی‌سازی‌های مختلف با هدف چابک‌کردن و کارآمد کردن آنها به نتایج مطلوبی نرسیده است.
مخالفت با لیبرال ها: در روزهای پر التهاب پس از انقلاب بود که حبیب الله قرارداد را نوشت. لیبرالیسم؛ جاده هموار امپریالیسم واژه ای که می تواند تعبیر هجمه های روشنفکران به مهدی بازرگان باشد. تلاش برای آرام کردن فضا، عادی سازی اوضاع، حفظ ارتباط با دنیا و پایان دادن به شتاب انقلابی یکی از مهمترین اقدامات دولت بازرگان در عمر کوتاه خود به شمار می رفت که خشم طیف متنوعی از ضد امپریالیسم را برانگیخت. فدایی و مجاهد به نهضت و انقلابیون مسلمان. پس از آن بود که لیبرال به یکی از توهین‌های نان برای چپ‌ها (مذهبی و سکولار) تبدیل شد تا با آن رقبای خود را از صحنه سیاسی حذف کنند.
نکته پایانی: ایران در دوران معاصر قبل از هر چیز کشوری پیرامونی و در معرض نفوذ اندیشه های ناسیونالیستی، لیبرالی و مارکسیستی بوده است. این امر منجر به تضاد بین نظم گذشته و وضعیت جدید شده است. وقوع سه جنبش و انقلاب نیز به وضوح نشان دهنده دوره گذار طولانی و پرهزینه است. شاید بر اساس معیارهای امروزی روشنفکران عصر مشروطه نسبت به روشنفکران انقلاب ۵۷ نگاه دقیق و بینش عمیق تری به تحولات ایران معاصر داشتند.
216216
منبع: www.khabaronline.ir
