وقتی جلد اول دایره المعارف گرانبها و عظیم «الحیاء» منتشر شد، سه نام را به عنوان مؤلف بر آن دیدم. محمدرضا، محمد و علی حکیمی.
استاد علامه محمدرضا حکیمی را پیش از آن با آثار فراوانی می شناختم که آفتاب سرخ و خون آلود بر سفیدی جلدشان تکرار می شد. می دانستم که آن دو برادر بزرگوار ایشان اهل فضل و دانش و ساکن مشهد مقدس هستند.
بعدها کتاب های دیگری از استاد محمد حکیمی را دیدم و خواندم تا این که این آخرین کتاب به نام «امام رضا (علیه السلام) و کرامت انسانی» و ارادت من به ایشان دو چندان شد.
رویکرد کتاب نیز مانند دیگر آثار وی، حدیثی مبتنی بر میراث روایی خاندان نبوی است، اما موضوع کتاب و تقسیم فصل‌ها و عناوین آن به شیوه‌ای بسیار بدیع و کاربردی انتخاب شده است.
ما همواره به دلایل مختلف از جمله تلاش برای حفظ وجه تمایز و هویت مستقل خود در برابر تهدیدها صحبت کرده ایم و بیشتر به ویژگی های اعتقادی پرداخته ایم و در این راه از موضوع اساسی تری غفلت کرده ایم. وجه اشتراک انسانی ما با سایر انسانهاست، در حالی که کرامت انسانی و ارزش انسان از نظر خلقت و عنایت الهی یک اصل بسیار اساسی در تربیت دینی ماست.
استاد محمد حکیمی به موضوع «انسان» پرداخته و در این کتاب درباره «موجود با کرامت» نوشته است: «این موجود برتر و با کرامت، همان انسانی است که در سراسر زمین پراکنده است و همه از او و مقام او می گویند. و به رغم همه عظمت و بی کرانی بودنش، انسان را مظلومانه و محروم از حقوق خود می ستایند.
حال باید عمیقاً فکر کنیم که این مردم با همه عظمت و خداپرستی که دارند، همان کسانی هستند که در کوچه و بازار و شهر و روستا پراکنده اند، همان کارگران ساختمانی، همان کشاورزان آفتاب سوخته دشت و همان معدنچیان زغال سنگ.”
نویسنده پس از این، علت ناکامی ها و ناهنجاری ها را در زمینه آسایش و کرامت انسانی جستجو می کند و ریشه این نابسامانی را در این می بیند که یا کرامت انسانی به رسمیت شناخته نمی شود و یا مسیر تکریم او هموار نبوده و موانع وجود دارد. در این مسیر «از فطرت انسان هستند؛ یعنی انسان مانع انسان است و این انسان حقوق انسان را زیر پا می گذارد و به انسان ظلم می کند.
نگارنده معتقد است که اگر بخواهیم رضایت امام هشتم را به دست آوریم، باید تلاش کنیم که در اطراف حرم ایشان گرسنه ای نباشد: «آرزوی امام این است که یارانش در آتش سختی های زندگی نسوزند و انجام دهند. همیشه با مصائب طاقت فرسا دست و پنجه نرم نمی کند سال هاست که برای شکوه بیرونی بارگاه امام زمان (عج) تلاش می شود، حالا باید تلاش کنند تا در مشهد الرضا فقیری پیدا نشود، مریضی نباشد. بدون دارو و دختر و پسر محروم از ازدواج دور هم جمع می شوند.»
کتاب دارای بخش های متنوع و سرفصل های جذاب است. از آن جمله: کرامت انسانی در بحث های علمی، چشم گشایی و کرامت انسانی، کرامت انسانی فقرا، حقوق مداری و کرامت انسانی.
در بخشی از کتاب با عنوان «کرامت انسان و احترام به اندیشه» می خوانیم: «افکار و اندیشه هر انسانی باید محترم شمرده شود و جامعه نیز به اعتقادات او احترام بگذارد. امام رضا علیه السلام از امام علی روایت کرده است. (صلی الله علیه و آله و سلم) که مسلمانان به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم گفتند: اگر کسانی را که در اختیار شما هستند مجبور به پذیرش اسلام کنید، ما در برابر دشمنانمان قوی خواهیم بود هرگز با انجام کاری که بدعت است و هیچ دستوری در مورد آن وجود ندارد، این آیه را نازل کرد: ای محمد اگر خدا بخواهد، همه مردم روی زمین به دین می آیند مردم را وادار به مذهبی کردن؟
نویسنده در اینجا این نکته را توضیح می دهد که لازمه کرامت انسانی، انتخاب و آزادی مردم در انتخاب دین و عقیده است و در واقع «احترام و کرامتی که انسان ها دارند، مانع از آن می شود که پیامبر اسلام همه را به دین و مذهب وادار کند. با زور و قدرت.” زیرا چنین اعتقادی دینی، جایگاه و شأن انسانی انسان را نادیده می گیرد و این در منطق دین نادرست است.
قسمت های مختلف کتاب که برگرفته از کلام امام هشتم (علیه السلام) و مملو از احادیث نورانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است، تصویری کمتر دیده شده از مهربانی و محبت خداوند را ترسیم می کند. اولیای الهی نسبت به انسان و نگاهی متفاوت به جامعه اسلامی به درخواست خاندان نبوی. جلوی چشم خواننده قرار می دهد.
«امام رضا (ع) و کرامت انسانی»
نویسنده: محمد حکیمی
ناشر: بهه اشار (انتشارات آستان قدس رضوی)، چاپ دوم 1399/136ص.
منبع: www.khabaronline.ir
