ماجرای نذری سنگ برای حرم امام رضا (ع)

نقل از کردن پااندیشه و فرهنگ واعظنذر سنت دیرینه ای است که در گذشته و قبل از دین مبین اسلام وجود داشته و پیامبران الهی در تحقق آن کوشیده اند. این آیین در اسلام نیز سابقه ای طولانی دارد. در آیات قرآن بر اهمیت نذر و وفای به آن تاکید شده است. قرآن کریم داستان نذر همسر حضرت عمران و مریم را بیان می کند و نذر را از ویژگی های صالحان می داند.

در کشور ما این آیین جایگاه ویژه ای در بین مردم دارد. وقتی مردم در تنگنا قرار می گیرند، برای برآوردن نیازهای خود نذر می کنند. معمولاً وقتی امیدها از همه وسایل دنیوی قطع می شود، به دنبال مکانی می گردیم تا روح پریشان خود را آرام کند. یکی از این مکان ها اماکن مذهبی و زیارتگاه ها هستند. زیارتگاه ها و اماکن مذهبی زیادی در ایران وجود دارد که روزانه افراد زیادی برای رفع نیازهای خود به زیارت این مکان ها می روند.

نذر سنگی، نذری کهن

در این میان زیارت امام هشتم شیعیان در بین ایرانیان جایگاه ویژه ای دارد. حرم این امام گرانقدر مأمن بسیاری از زائران از نقاط مختلف کشور و یا حتی کشورهای دیگر است که برای زیارت و برآورده شدن حاجات خود به مشهد مقدس می روند. در این میان مردم نذر می کنند.

شاید وقتی اسم نذر به زبان می‌آید همه ذهنمان به سمت پرداخت پول یا خرید وسیله یا پختن غذا و توزیع آن بین نیازمندان برود، اما نذر می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد و حتی در مواردی خاص باشد. جالب است بدانید که در میان این نذرها، نذر سنگ برای امام رضا (ع) وجود دارد. این نذر یکی از نذوراتی بود که در گذشته در بین زائران این امام گرانقدر استفاده می شد و امروزه دیگر هیچکس این نذر را نمی کند و تقریباً در بین نذرها فراموش شده است.

محبت مردم در مرمت حرم امام رضا

ایسنا نوشته است: می گویند در گذشته و در زمان قاجار تامین مصالح برای بازسازی حرم مطهر امام رضا (ع) مشکل بود. مردم سعی کردند با عناوین مختلف در این امر مهم شرکت کنند. کسانی که از وضعیت مالی خوبی برخوردار بودند با تهیه وسایل مورد نیاز، ارادت خود را نشان دادند، اما افرادی بودند که دل پر مهری داشتند اما توان مالی برای کمک نداشتند.

نکته مهم این بود که سنگ مناسبی در قلمرو بارگاه زمان آهو و شهر مشهد یافت نمی شد. از این رو مردم و دوستداران آن حضرت به تدریج و به صورت خودجوش از اقصی نقاط ایران سنگ های بسیار بزرگ و سنگین را به عنوان نذر پذیرفتند و به مشهد مقدس آوردند.

این کار به قدری سخت بود که در آن زمان به دلیل کمبود امکانات، گاهی شخصی سنگ را با کاروانی از شیراز به شهر دیگری می برد و آن را به فرد دیگری در کاروان که یک شهر را به مشهد نزدیک می کرد، واگذار می کرد. در این چیدمان بالاخره سنگ نذری به حرم مطهر امام هشتم رسید.

منشا نامعلوم اولین سنگ نذری

معلوم نیست اولین بار چه کسانی «نذر سنگ» کردند، اما در قدیم عده ای از زائران نذر می کردند که پیاده به تپه سلام بروند و با تبر سنگ هایی از کوه بتراشند و با دستان خود به سمت مشهد غلت بزنند. این کار رواج یافت و به نوعی پیشکش شد.

یکی با تبر سنگ را برمی داشت، یکی چندین متر می غلتید و دیگری وقتی خسته می شد پشت سرش به کارش ادامه می داد تا سنگ به مشهد مقدس رسید. وقتی سنگ به مشهد می رسید، خادمان حرم برای دریافت سنگ های نذری به تپه سلام می رفتند.

سنگ هایی که قرار بود یک عمر زیر پای زائران حرم رضوی باشد. ایستگاه پایانی این سنگ ها معمولاً حیاط باستانی بوده است. معلوم نیست از چه زمانی این رسم از بین رفت، اما گویا از آنجایی که ماشین و اتوبوس رواج پیدا کرد و زائران دیگر قرار نبود با اسب رفت و آمد کنند، دیگر نیازی به توقف در تپسلام نبود، این رسم نیز به مرور زمان به فراموشی سپرده شد. .

نظرسنگ یک فعالیت جالب برای گردشگران خارجی است

این سنت برای بسیاری از مردم به ویژه افرادی که از کشورهای دیگر برای زیارت امام رضا (ع) و یا به خراسان سفر می کردند بسیار عجیب بود. از جمله این افراد، هانری دالمانی، مسافر فرانسوی بود که حدود 110 سال پیش به مشهد سفر کرد.

وی در کتاب «سفر از خراسان به بختیاری» می نویسد: «شب به پای تپه سلام مشهد رسیدیم، در این مسیر هر از چند گاهی کاروان کوچک ما به سنگ های بزرگ و مدور برخورد می کند که به آن سنگ های زائر می گویند. .

این سنگ‌های عظیم توسط مؤمنان از کوه جدا شده و پس از تراشیده شدن به شکل گرد اما صاف، آن‌ها را در جاده‌ای که به مشهد می‌رود رها می‌کنند و این یک فرض اخلاقی برای مومنین (زائران) است که به این سنگ‌ها برخورد می‌کنند. هر کدام سه بار به سمت بارگاه امام رضا (ع) غلتیدند.

اما هنگامی که یکی از آنها (سنگ ها) به نزدیک شهر می رسد، خدمه آستانه می رسند و آنها را مستقیماً به محلی که برای این منظور در نظر گرفته شده است، می برند و اکنون (زمانی که دالمانی در دهه 1910/1290 به مشهد سفر کرد) هزاران سنگ همین نوع در آن ذخیره شده تا با استفاده در بنای این آستان مقدس و محترم، استحکام و دوام آن را افزایش دهد.

این اثر به قدری برای خارجی ها جالب بود که در آثار دیگر سیاحان جهان مانند «خانیکف» و «ومبری» که به مشهد سفر کرده بودند نیز به آن اشاره شده است.