مبارزه با آپارتاید دانشگاهی در مراکز دانشگاهی

گروه اندیشه: این مثال معروفی است که نمک خود ضد عفونی می کند، اما وای به روزی که نمک بگوید. دانشگاه و نظام پژوهشی برای تصحیح اشتباهات و ضدعفونی کردن است، اما انگار دانشگاه این مرکز اصلاح‌کننده و استاندارد، استانداردهای دستگاه استانداردسازی را از نظر علمی از دست داده است. یادداشت دکتر سید حسین حسینی در روزنامه اعتماد تاییدی بر این دیدگاه است تا جایی که در یادداشت خود بر مبارزه با آپارتاید علمی در مراکز علمی و دانشگاهی تاکید دارد. این یادداشت زیر را بررسی کنید:

***

چندی پیش مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از دانشگاهیان از مشروط شدن ارتقای اعضای هیات علمی به مقاله گلایه کردند؛ چیزی که چندین سال است بارها و بارها توسط برخی از اندیشمندان و دلسوزان حوزه علوم انسانی فریاد زده شده و متأسفانه بیش از پیش در مورد آن صحبت می شود. کمتر موثر بوده است. حال این احتمال وجود دارد که در پی سخنان اخیر وی، واکنش های شعاری از سوی مقامات مسئول همراه با خبر برگزاری جلسات متعدد و تصمیم گیری های عجولانه و باز هم مانند موارد مشابه بدون نتیجه موثر باشد. و این کمکی نکرد. و این داستان ادامه دارد!

گرچه طبق سخنان فیلسوف بزرگ و با سنگینی منطق فلسفه ورزی، باید عمیقاً در مسائل نفوذ کرد تا بتوان آنها را حل کرد و به قول ویتگنشتاین که به درستی گفت: ما فراموش کنید که عمیقاً به مسائل بروید و به اصول اولیه برسید و علامت بزنید ما سؤال را به اندازه کافی عمیق نمی کنیم (ر.ک. هکر، پیتر، 2012، طبیعت انسان از دیدگاه ویتگنشتاین دیدگاه، ترجمه علوی نیا، هرمس، ص 9).

اما در این یادداشت کوتاه، از بازگشت به عمق ریشه‌های فلسفی و دیدگاه‌های ضروری به تحلیل «موضوع دانشگاهی»، «اندیشه دانشگاهی»، «فلسفه دانشگاهی» یا «مطالعات معرفت‌شناختی» بگذریم. همه می دانیم که بدون پایه گذاری یک نظام معرفتی فلسفی، صحبت از هویت علم و ساختن چیزی به نام «جامعه علمی» و آنگاه فلسفه و اندیشه دانشگاه معنا نخواهد داشت. مناقشه بر سر ماهیت علم و اجزای آن و تفاوت دیدگاه ها از تجربه گرایی منطقی به تاریخ گرایی معاصر و جامعه شناسی معرفت و بحث بر سر مسئله تحول علم و چیستی و چگونگی آن و نظریه ها. در این راستا، از پارادایم های علمی کوهن گرفته تا برنامه های تحقیقاتی لاکاتوش و غیره (رجوع کنید به: لادن، لری، 1401، پیشرفت علم و مشکلات آن، ترجمه هاتف، تهران، نشر نی، ص 100).

در این زمان، از پرداختن به راه حل ها و آسیب شناسی های ریشه ای و اساسی پیرامون چنین چالش هایی بگذریم. مسائل اساسی مانند نبود جامعه علمی و لزوم تشکیل چیزی به نام «جامعه علمی» که فقدان آن منشأ بسیاری از این مشکلات و تحقق آن مانع بسیاری از این مشکلات است یا چالش های موجود در جامعه علمی مانند ماهیت معیوب و ناکارآمد نهاد و سازمان علمی. علم و ساختار علم و عدم تعادل و ناهماهنگی این سه عنصر با یکدیگر (ر.ک: حسینی، سید حسین، 1392، نهضت تولید علم و کرسی های نظریه پردازی، تهران، انتشارات آوای نور، ص 10 و نیز رجوع کنید به: هم او، 1400، ساختار انجمن علمی، روزنامه همدلی، شماره 1397 و 1702 و نیز رجوع شود به: هم اُ، 1402، قهوه خانه ها بسته و دکان باز، روزنامه اعتماد، شماره 207264).

بنابراین در اینجا صحبت از حکم «آپارتاید علمی» در مراکز علمی کشور و قانونی به نام «ارتقای اعضای هیأت علمی» است که نه تنها به پیشرفت جامعه علمی کمکی نکرد، بلکه به این آپارتاید خرابکارانه دامن زد. به هر حال قوانین و موارد مشابه، راه هایی را برای گسترش رانت و انواع مفاسد علمی ایجاد کرده است، تا جایی که حتی دست افراد و اشخاص و افراد را باز می گذارد. کینه توزی در پرونده اعضای هیات علمی جای بسی تاسف است که گاهی یک سرایدار یا یک لوله کش محترم می تواند در این موارد نقش داشته باشد چه برسد به رئیس جمهور و معاونان و مقامات رسمی و غیر رسمی.

بعد از پشیمانی، شگفتی آنجاست. راه هایی که دیگران در 50 سال گذشته طی کرده اند و اشتباهات گذشته خود را با مسیرهای جدید جایگزین کرده اند، تصمیم گیرندگان و بدنه علمی جامعه ما همچنان در همان خواب 50 ساله گرفتار هستند (ر.ک. Hem O، 2019، سیاست. فرمالیسم در عرصه علم، 50 سال خواب، روزنامه حمدلی، شماره 1572). به هر حال اگر تصمیم گیران نظام آموزش عالی برای مقابله با چنین آپارتایدی در دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی کشور تلاش می کنند، پیشنهادات زیر در پیش روی آنهاست که بدون این حداقل ها کاری انجام نمی شود.

کلمه روشن این است; لطفا این قوانین مسخره را حذف کنید:

1. قانون وتوی مقالات در جداول تبلیغاتی.

2. انتشار مقاله دانش آموز به نام استاد. حداقل برای مدتی انتشار هر مقاله دانشجویی را با افزودن نام استاد ممنوع کنید.

3. قانون عدم امکان دفاع دانشجو از پایان نامه بدون انتشار و ارائه مقاله یا الزام به استخراج مقاله از پایان نامه.

4. محاسبه کمی تعداد مقالات در پروموشن به گونه ای که به نظر می رسد هر فردی که مقالات بیشتری منتشر می کند دانش بیشتری دارد!

5. امتیازات ویژه و ویژه چاپ مقاله در ISI و مجلات علمی پژوهشی.

6. وتوی الزام به تدریس در دانشگاه ها یا الزام به ارائه طرح های تحقیقاتی در پژوهشکده ها.

*دکتر سید حسین حسینی، استادیار گروه فلسفه و روش پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

منبع: روزنامه اعتماد

216216