جایگاه علمی شایسته ایران در جهان، علیرغم انبوه مقالات و پایان نامه های علمی بیهوده، تنها در اعداد و ارقام و روی کاغذ برتری دارد و تأثیر مناسب و لازم در زندگی جمعی ندارد. ایران کنونی برای غلبه بر چالش های موجود نیازمند سرمایه گذاری در دو نهاد مهم آموزش و آموزش عالی است. بدیهی است که این دو حوزه به طور سیستماتیک با یکدیگر مرتبط بوده و رابطه ارگانیکی با یکدیگر دارند و به نظر می رسد رهایی کشور از چالش های موجود در گرو تمرکز بر نهاد آموزش و پرورش و دانشگاه باشد.
دو کشور ژاپن و آلمان به عنوان الگوهای موفق توسعه و پیشرفت برای ایرانیان بسیار برجسته و شناخته شده هستند. هم از نظر پیشرفت تکنولوژی و هم از نظر توسعه انسانی. اینکه این دو کشور چگونه به چنین جایگاهی دست یافته اند، ناشی از عوامل و مولفه های داخلی و خارجی فراوانی است. ژاپن که از قدیم الایام به داشتن فرهنگ «سخت‌کوش» شهرت داشت، در جنگ جهانی از جمله در برابر ایالات متحده، جایگاه و عملکرد ویژه‌ای داشت. اول از نظر مساحت جغرافیایی در مقایسه با آمریکا بسیار کوچک بود. دوما سربازان ژاپنی تا آخرین نفس جنگیدند و این نکته در رابطه با خلبانان “کامیکازه” که پس از تمام شدن مهمات هواپیماهای خود را با کشتی های آمریکایی کوبیدند، معروف و مشهور است.
آلمانی ها نیز ویژگی های مشابهی داشتند. پس از شکست در جنگ جهانی اول و از دست دادن صنایع مهم و زیرساخت های حیاتی در سال 1918 و تحت نظارت دقیق انگلستان و فرانسه، توانست در عرض 20 سال یعنی در سال 1938 جنگ جهانی دوم را با قدرتی بیشتر از قبل و در آن جنگ، او از تجهیزات نظامی استفاده کرد که حتی برای قدرت نظامی برتر جهان آن زمان، انگلستان، قابل درک نبود، نکته قابل توجهی است.
اگرچه هر دوی این کشورها در سال 1945 شکست خوردند و نه تنها توانایی تولید تجهیزات مهم نظامی را از دست دادند، بلکه با خاک یکسان شدند و متحمل خسارات جانی و مالی سنگینی شدند. اما نقطه مشترک این دو کشور به همین جا ختم نشد. زیرا هر دو کشور در کمتر از دو دهه صنایعی را ایجاد کردند که منجر به جذب سرمایه های اقتصادی و پیشرفت غیرقابل توقف آنها در همه زمینه ها به ویژه صنعت شد. هر دوی آنها در کمتر از 20 سال توانستند صنایع خودروسازی خود را در آمریکا و انگلیس تأسیس کنند و سهم بزرگی از بازار اقتصادی این دو قدرت برتر نظامی و اقتصادی را در اختیار بگیرند.
اما چگونه این امکان وجود داشت؟ نکته مهمی است که می تواند مورد توجه سیاستگذاران کشورمان و رئیس جمهور منتخب قرار گیرد. هر دوی این جوامع از «آموزش و پرورش» و «دانشگاه» که زیربنای ساختن هر جامعه ای است، شروع شده اند. کاری که برای احیای یک جامعه شکست خورده و مهمتر از همه سرخورده در سطح بین المللی باید انجام شود و به جای تعصب و عصبانیت بی مورد چاره ای اساسی اندیشید، کاری است که فقط معلمان می توانند انجام دهند.
پیوند دادن سرنوشت جامعه با زندگی فرد و ایجاد این تصور که بدون «جامعه» سعادت فرد معنا ندارد و گسترش روحیه تعاون برای حل مشکلات آن همان چیزی بود که از این دو بیرون آمد. مؤسسات «آموزش و پرورش» و «دانشگاه». سرمایه گذاری اصلی در ژاپن و آلمان پس از جنگ جهانی دوم در درجه اول بر روی آموزش و پرورش و دانشگاه ها بود. این کشورها به درستی درک کرده بودند که حتی با داشتن غنی ترین منابع طبیعی، بدون نیروی انسانی متخصص و دانش لازم، نمی توان برای تحول و بهبود جامعه اقدام کرد. اما با نیروی انسانی شایسته و متخصص می توان بر هر ضعف طبیعی یا تحمیلی غلبه کرد. در واقع مهم ترین و مطمئن ترین راه برون رفت از چالش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی سرمایه گذاری در این دو موسسه آموزشی است.
البته این بدان معنا نیست که دیگر نهادها را نادیده گرفت، بلکه با تدوین و اجرای الگویی مناسب و موفق برای آموزش علوم و مهارت های مورد نیاز کشور، الگویی کارآمد و به روز برای به کارگیری دانش و مهارت ها به صورت تخصصی و حرفه ای در سایر بخش های اقتصادی و اجتماعی باید پیش بینی شود. در واقع تحصیل علم و تخصص بدون ایجاد زمینه کاری مرتبط و همچنین اشتغال در رشته های غیر مرتبط نتیجه ای جز بروز چالش ها و مشکلات جدید ندارد.
جایگاه علمی شایسته ایران در جهان، علیرغم انبوه مقالات و پایان نامه های علمی بیهوده، تنها در اعداد و ارقام و روی کاغذ برتری دارد و تأثیر مناسب و لازم در زندگی جمعی ندارد. ایران کنونی برای غلبه بر چالش های موجود نیازمند سرمایه گذاری در این دو نهاد مهم است. بدیهی است که این دو حوزه به طور سیستماتیک با یکدیگر مرتبط بوده و رابطه ارگانیکی با یکدیگر دارند و به نظر می رسد رهایی کشور از چالش های موجود در گرو تمرکز بر نهاد آموزش و پرورش و دانشگاه باشد.
*سید ضیاء هاشمی دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران است و پیش از آن رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران بوده است.
منبع: کانال نویسنده
216216
کد خبر 1953577
منبع: www.khabaronline.ir
