مرحوم میرمحمد صادقی و ماجرای تلاش ایشان برای بانکداری بدون ربا و ترویج قرض الحسنه

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، اواسط دهه 1340 بود که تأسیس صندوق های قرض الحسنه در بازار تهران کلید خورد. عبدالله فرجی، مدیرعامل سازمان اقتصاد اسلامی که بیش از 26 سال همکار و همکار مرحوم میرمحمد صادقی در سازمان اقتصاد اسلامی بوده، معتقد است که مرحوم سید علاءالدین میرمحمد صادقی نقش موثری در تأسیس این سازمان داشته است. صندوق های قرض الحسنه و همچنین در زمینه کارآفرینی؛ زیرا او از مؤسسان اولین صندوق قرض الحسنه بازار تهران و بعداً شهر تهران بود. نقل از زیر روایتی کوتاه از عبدالله فرجی دوست دیرینه مرحوم میرمحمد صادقی از رفتار و فعالیت های اقتصادی وی است.

بنیانگذار سازمان اقتصاد اسلامی

به نقل از همشهری آنلاین، عبدالله فرجی این گفتگو را از اولین سال های آشنایی با مرحوم میرمحمد صادقی آغاز می کند: «قبل از همکار شدن، ایشان را از دور می شناختم، اما از سال 1356 که در سازمان شروع به کار کرد، به من رسید. ایشان را از نزدیک می شناخت و در ارتباط بود، مرحوم میرمحمد صادقی برای حل مشکلات مردم در همه جا ابتکار عمل داشت و فکر و ذکرش کمک بود آفرينش خداوند حتي سرمايه اوليه برخي از صندوق ها براي ايشان بوده و سعي مي كند تا آنجا كه مي تواند و با ارتباطاتي كه داشت، اين صندوق ها را فعال نگه دارد اقتصاد و توسعه و ترویج قرض الحسنه در نخستین سال های تاسیس این سازمان و بدون هیچ درآمد و چشمداشتی وقت خود را صرف توسعه و ارتقای صندوق های قرض الحسنه کرد. فکر و ذکرشان آبادانی قرض الحسنه بود و گفتند وجوهات قرض الحسنه را آنقدر حفظ کنیم که جنازه ما را از جلوی قرض الحسنه ببرند.

ایجاد 2 میلیون و 500 هزار صندوق

خدمت به عموم مردم به ویژه اقشار کم درآمد جامعه از ویژگی های رفتاری بارز مرحوم میرمحمدصادقی است که مدیرعامل سازمان اقتصاد اسلامی درباره آن می گوید: معتقد بودم وقتی انسان به سن پیری می رسد. او باید از کار بازنشسته شود و برای جوانان جا باز کند، اما معتقد بود که درست است که جوانان باید در عرصه های مختلف جامعه حضور داشته باشند، اما قرض الحسنه سن و سال نمی شناسد. تا زمانی که انسان در قید حیات است باید در کار قرض الحسنه باشد و تا زمان حیاتشان از این کار دست برنداشتند ساعت 7 صبح برگزار شد و او اولین فردی بود که در این جلسات شرکت کرد و اقدامات را پیگیری کرد، با اینکه در زمینه کارآفرینی بسیار پر مشغله بود، اما دقیقاً به دنبال این بود که مثلاً یک صندوق خاص در سال 1394 در این جلسات حضور داشته باشد. یک روستا می تواند به مردم خدمات ارائه دهد.

مواردی داشتیم که چند نفر از افراد نیازمند به ایشان مراجعه کردند و وقتی متوجه شدند که آن فرد قادر به بازپرداخت نیست، به نحوی به او کمک کرد تا آبرو و شخصیت ارباب رجوع حفظ شود. مهمتر از همه، او هرگز با کسی عصبانی نمی شد و در عوض سعی می کرد با آنها مهربان باشد. صندوق های بی شماری در تهران و سایر نقاط کشور با حمایت آنها فعال هستند که سال گذشته نزدیک به 2 میلیون و 500 هزار نام بود و تعداد مراجعه کنندگان به این صندوق ها متفاوت است مثلاً در یک صندوق کوچک در جنوب کشور. شهرستان تعداد مراجعه کنندگان زیاد و نقدینگی آن کم است و در شمال تهران یا بازار تهران نقدینگی بیشتر و وام کمتری دارد. بنا به توصیه حاج آقا سازمان به این صندوق ها که پول کمی داشتند وام می داد تا بدون دینار و حتی کارمزد بیشتر به مردم وام دهند.

مبارزه با ربا

مرحوم میرمحمد صادقی بنیانگذار بانکداری بدون ربا بود و برای رسیدن به این هدف تلاش مضاعفی انجام داد. فرجی درباره فعالیت های خود برای تأسیس این بانک می گوید: «حاج آقا میرمحمد صادقی در سال 58 به همراه برادرش و تعدادی دیگر از انقلابیون سازمان اقتصاد اسلامی را به عنوان بانک اسلامی تأسیس کردند و در آن زمان بانک ها ربوی بودند و در سال 1358 سازمان اقتصاد اسلامی را به عنوان بانک اسلامی تأسیس کردند. به همین دلیل، آقایان با تأسیس بانک اسلامی، ابتکار عمل را برای مبارزه با ربا به دست گرفتند، اما چون دولت موقت بانک ها را ملی اعلام کرد، دیگر امکان وجود بانک خصوصی وجود نداشت بانک پس از ملی شدن بانک ها بر این بانک اسلامی فشار وارد می شود و در این راستا موسسان بانک اسلامی از جمله شهیدان بهشتی، مطهری و صدوقی در جلسه ای خدمت امام (ره) آمدند. و امام فرمودند بانک اسلامی استثناست و باید بماند

در آن زمان به آقای قطب زاده دستور دادند که این بیانیه را از تلویزیون پخش کند، اما دولت موقت اصرار داشت که این موضوع قابل قبول نیست. موسسان این بانک مقاومت کردند اما در نهایت برای اینکه دولت تضعیف نشود، شورای انقلاب با موسسین برای تغییر نام آن به سازمان اقتصاد اسلامی صحبت کرد و در نهایت تصمیم گرفته شد که نام بانک و این موضوع حذف شود. سازمان فعالیت خود را آغاز کرد. به همین دلیل عنوان آن به سازمان اقتصاد اسلامی ایران تغییر یافت و هدف آن توسعه و ترویج قرض الحسنه و مبارزه با ربا بود.

در دولت های مختلف بحث هایی مطرح شد که صندوق ها باید زیر نظر بانک مرکزی فعالیت کنند و در هر کدام از دولت ها مشکلاتی برای صندوق ها پیش آمد، حتی چندین بار آقایان تصمیم به تعطیلی سازمان گرفته بودند. از سوی دیگر تصور می کردند که تعطیلی این سازمان به صندوق های قرض الحسنه آسیب می زند. به هر حال سازمان اقتصاد اسلامی به کار خود ادامه داد تا اینکه اوایل سال 1377 از من برای عضویت در سازمان دعوت شد. از آن زمان تاکنون تلاش کردیم سازمان را منظم کنیم و بر صندوق های قرض الحسنه نظارت مناسبی داشته باشیم.»

سرمایه گذاری بدون بهره

حاج علا یکی از چهره هایی است که از ابتدا نقش بسیار موثری در پیشبرد اهداف سازمان و صندوق های قرض الحسنه داشت. فرجی درباره اقدامات خیرخواهانه مرحوم میرصادقی برای تأسیس این صندوق ها می گوید: مبلغی که ایشان و برادرش مرحوم حاج آقا بهاءالدینی از ابتدا بدون هیچ چشم داشتی برای سازمان اقتصاد اسلامی هزینه کردند، در سال 58 مبلغ قابل توجهی بود. و قبل از تأسیس سازمان در صندوق ذخیره جاوید بازار حضور موفق و مستمری در راه اندازی و فعالیت سایرین داشته است. و سپس این حضور در سازمان ادامه یافت و تلاش های حاج آقا میرمحمد صادقی در سازمان اقتصاد اسلامی و صندوق های قرض الحسنه بسیار چشمگیر بود.

در سال 1387 شورای پول و اعتبار پس از تصویب قانون غیرمتشکل بازار پول که بر اساس آن کلیه وجوه تحت پوشش بانک مرکزی قرار داشت، مصوبه ای صادر کرد. بانک مرکزی با این سازمان به توافق رسید که صندوق های قرض الحسنه این سازمان فقط با سازمان کار کنند و بانک مرکزی دیگر دخالت چندانی در آنها نداشته باشد. سازمان اقتصاد اسلامی نزدیک به چهل سال است که در این حوزه فعالیت می کند و هزار وجه قرض الحسنه تحت پوشش آن است و در این راه نقش مهمی در کمک به نیازمندان ایفا می کند و نقش مرحوم میرصادقی را ایفا می کند. در این رویداد غیرقابل انکار و بسیار تأثیرگذار بود.