مرگ در معدن درد کدام جراحی است؟

گفته می شود تصادف فوتی امروز در معدن طبس دوازدهمین حادثه در معادن ایران در 4 ماه گذشته است و در جریان این تصادفات حدود 64 نفر جان خود را از دست دادند. بیش از 40 نفر در حادثه معدن گلستان یورت در سال 1395 کشته شدند، اما چه درس هایی از آن حادثه گرفته شد و تا چه اندازه صدای اعتراض آن کارگران شنیده شد؟

رویکرد غالب در تحلیل ریسک های کاری در ایران بیش از هر چیز مبتنی بر «نگاه فردی» به ریسک است. بنابراین حتی در دسته عوامل تصادف، برچسب “بی احتیاطی” بیشترین فراوانی را دارد. به عنوان مثال، از مجموع حدود 1400 مرگ در محل کار و همین میزان قطع عضو در محل کار در سال، بیش از 90 درصد موارد به بی احتیاطی نسبت داده می شود. همین میزان در تصادفات رانندگی تکرار می شود. یا مشکل بیکاری به «ضعف مهارت های فردی» خلاصه می شود. اساساً این «فرد» است که باید در برابر خطرات همیشگی مراقب خود باشد و گویی ساختارها و نهادها وظیفه ای ندارند.

این نوع تحلیل مبتنی بر «انکار موقعیت» است; انکار عوامل ساختاری. زیرا تأکید بر این نوع عوامل، بی مسئولیتی، کوتاهی و ناکارآمدی را آشکار می کند و «پاسخگویی» می طلبد. چیزی که از ساختار فرار می کند. اقتصاد سیاسی نهفته در روابط تجاری ایران نیز انتقاد از استراتژی «انکار شرایط» را دشوار می کند. در ماجرای شلاق زدن کارگران معدن آق قلا، در حادثه معدن یورت و در بسیاری موارد دیگر نهادهایی دخیل بودند که اگر در وقوع حادثه بر «وضعیت و ابعاد ساختاری حادثه» تاکید می شد، مشکل ایجاد می شد. ابعاد دیگری پیدا می کرد. این موضوع خود تسلط موجود در روابط و محیط کار را تشدید می کند.

«اشتغال موقت» از یک سو سازماندهی نیروی کار را تضعیف می کند و از سوی دیگر شرایطی را بر کارگران تحمیل می کند که جرأت پیگیری ساده ترین و اساسی ترین حقوق خود را از دست می دهند. در حادثه معدن یورت در سال 2016، کارگران گفتند: “ما جرأت نداشتیم نکات ایمنی معدن را به بازرسان بگوییم، زیرا تهدید به اخراج شدیم.”

موقتی شدن شغل، بی ثباتی، بهم ریختگی نیروی کار، اوراق بهادار شدن سازمان و … جراحی هایی است که درد وضعیت امروز کارگران معدن و پروژه ها و … است.

منبع: کانال نویسنده
دکتر رضا امید، جامعه شناس