مسجد و مدرسه آقا بهرام کجاست و آیت الله کاشانی چه نقشی در آن داشت؟

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ میلاغدر منابع مکتوب تاریخی از آقا بهرام قره باغی به عنوان بانی اصلی این مسجد یاد شده است.

همشهری نوشت: آقا بهرام از خواجه های دوره فتحعلی شاه قاجار بود. وی از درباریان آقا باجی خانم دختر حاکم قره باغ بود که پس از ازدواج آقا باجی با فتحعلی شاه از قره باغ به تهران آمد و از افراد متنفذ و مورد اعتماد دربار شد. آقا بهرام ثروت قابل توجهی داشت و بخشی از آن را وقف ساخت مسجد و آب انبار و مدرسه کرد.

علیرضا زمانی، تهران پژوه، معتقد است که مسجد آقا بهرام بازسازی شده و بنای فعلی نسبت به بنای قبلی چندان زیاد نیست: «ساختمان اولیه مسجد مربوط به اوایل دوره ناصری بوده که با گذر از قرنطینه به کلی تخریب شده است. بنای جدید در زمینی به مساحت حدود 800 متر ساخته شد و مسجدی با معماری جدید ساخته شد. ضلع شرقی و داخل خیابان پامنار شبستان مستطیل شکل این مسجد دارای 6 ستون و سقفی مسطح است که قسمت فوقانی آن با طرح نعل اسبی شکل غلام روژم تزئین شده است محراب مسجد کاشی کاری منحصر به فردی دارد.

ساختمان جدید مسجد آقا بهرام فاقد مناره و گنبد بوده و به همت آیت الله کاشانی مجتهد و مبارز دوره پهلوی ساخته شده است. زمانی در این باره می گوید: بنا به ادعای حجت بلاغی، مورخ و پژوهشگر دوره قاجار، بنای جدید مسجد در سال 1325 شمسی به همت آیت الله کاشانی امام جماعت مسجد ساخته شده است. اطلاعات دقیقی از سال ساخت بنای قدیم است، اما برخی منابع سال 1227 را به عنوان زمان ساخت بنای قدیم ذکر کرده اند، اما در آمار دارول. خلیفه تهران برای سال 1231 فقط نام حمام و حمام آقا بهرام در محله عودلاجان ثبت شده است و نام مسجدی به این عنوان نگاشته شده است تاریخ ساخت بنای قدیمی ولی سند وقف به تاریخ 1240 شمسی می باشد.

مسجد و مدرسه آقا بهرام شهرت خود را مدیون دوران امامت جماعت آیت الله کاشانی است. زمانی در این باره می گوید: منزل آیت الله کاشانی در پشت این مسجد قرار داشت و ایشان با کمک خیرین بازار پامنار مسجد را بازسازی کردند و پس از این ماجرا، مسجد به مسجد آیت الله معروف شد، اما ایشان اجازه ندادند نامش برود. بر نمای مسجد حک شود.