معیدفر: رسیدن به هماهنگی یک توهم است/ افراد با حجاب های مختلف در مترو یا خیابان به یکدیگر احترام می گذارند/ حاکمیت مانع از تعامل آزادانه افراد و گروه ها می شود.

گروه اندیشه: به نقل از خبرگزاری اخبار آنلاین به نقل از کانال باشگاه اندیشهاولین پنل همایش که تا چهارم آذرماه ادامه دارد، امکان ها و موانع آشتی ملی امروز در ایران چیست، با همکاری گروه صلح انجمن جامعه شناسی ایران، چهارشنبه 9 آبان 1403 با با حضور سعید معیدفر، صادق زیباکلام، علی محمد هاشمی، احمد بخارایی، زهرا نژاد بهرام و حسن امید در باشگاه اندیشه برگزار شد.

در این نشست سعید معیدفر جامعه شناس به تحلیل مفاهیم اجتماعی و جامعه شناسی از عصر روشنگری تا چالش های جامعه مدرن پرداخت و بر اهمیت بررسی “هماهنگی اجتماعی” در عصر تحولات و انقلاب های اجتماعی تاکید کرد.

معیدفر در سخنان خود به عصر روشنگری و تأثیرات آن بر دگرگونی جوامع اشاره کرد و گفت: پس از انقلاب های متعدد صنعتی و اجتماعی در اروپا، جوامع غربی به دنبال یافتن راه حل هایی برای جبران تحولات اجتماعی و اقتصادی ناشی از این انقلاب ها بودند. این روند باعث شد مفاهیم جدیدی در جامعه شناسی مطرح شود.»

معیدفر به تحلیل دو مفهوم جامعه سنتی و جامعه مدرن پرداخت و افزود: در عصر سنتی وفاق و همبستگی اجتماعی بین افراد جامعه بر مبنای ارزش ها و دین مشترک بود اما با ورود به عصر مدرن و عصر روشنگری، این پیوندها شل شد.

وی همچنین اشاره کرد که برخی از جامعه شناسان فرانسوی با تقسیم جامعه به دو نوع سنتی و مدرن، تلاش کردند تا درک جدیدی از انسجام اجتماعی ارائه دهند. به گفته وی، در گذشته تصور بر این بود که جامعه یکپارچه و منسجم است، اما در واقع جوامع مختلف از اقوام، محله ها و فرهنگ های مختلفی تشکیل شده اند که هر کدام هنجارها و آداب و رسوم خاص خود را داشتند.

معیدفر افزود: مفهوم اجماع و اجماع اجتماعی در دنیای مدرن به گونه ای جدید تعریف شد و برخی از جامعه شناسان مانند امیل دورکیم سعی کردند با ایده های پارادایم نظم به ایجاد انسجام اجتماعی مبتنی بر اصول علمی و عقلانیت کمک کنند. “

وی همچنین به نظریه‌های کارل مارکس اشاره کرد و گفت: اما مارکس و دیگران معتقد بودند که جامعه از دو بخش متضاد تشکیل شده است: گروه‌های حاکم با ارزش‌های خاص خود و گروه‌های تحت سلطه که با ارزش‌های متفاوتی روبرو هستند، این تقسیم‌بندی‌ها به چالش‌های جدیدی منجر می‌شود. در آن به تعریف اجماع اجتماعی دامن زد.

معیدفر در ادامه به پیچیدگی های جوامع مدرن اشاره کرد و اظهار داشت: در جوامع امروزی به دلیل تخصص های فراوان و افزایش فردیت، بحث انسجام و اجماع اجتماعی به شدت پیچیده شده است و در دنیای جدید دیگر نمی توان دید. جامعه به عنوان یک کل مورد توجه قرار گرفته است، زیرا فردیت و تنوع در ارزش ها و هنجارها بسیار افزایش یافته است.

شرایط برای دستیابی به توافق ملی مهیا نیست

در ادامه سعید معیدفر به تحلیل چالش های اجتماعی و سیاسی کشور پرداخت و تاکید کرد که در شرایط کنونی دستیابی به توافق ملی و اجماع اجتماعی به صورت واقع بینانه امکان پذیر نیست.

وی تصریح کرد: کسانی که در گذشته نفوذ داشتند و هر کدام راهبردهای خود را دنبال می کردند در نهایت جامعه ای را تشکیل دادند که نظم آن نه بر اساس ارزش ها بلکه بر اساس ائتلاف های مختلف است که این ائتلاف ها و اشتباهات ناشی از آن باعث می شود. به تناقضات در جامعه منجر شده است.

وی در ادامه افزود: در جامعه ای که از نظر جمعیتی و فرهنگی بسیار متنوع است، رسیدن به وفاق اجتماعی به معنای واقعی یک امر خیالی است. در این شرایط نمی توان از یک اجماع ملی صحبت کرد، زیرا تنوع سبک زندگی، باورها و هنجارها به حدی است که ایجاد یک اجماع واقعی در بین همه افراد جامعه بسیار دشوار است.“

معیدفر: در ایران تغییراتی در حال مشاهده است. مثلاً در بحث حجاب افراد با سبک زندگی متفاوت دور هم جمع می شوند و در فضاهای عمومی مانند مترو یا خیابان به یکدیگر احترام می گذارند. این رفتارها نشان از رشد عقلانیت در جامعه دارد. وی افزود: این تغییرات به تدریج از زمان جنگ ایران و عراق آغاز شده و اکنون به مرحله ای رسیده است که فردیت و عقلانیت در روابط اجتماعی گسترش یافته و در نهایت به احترام و همزیستی متقابل دست یافته است. اما متأسفانه دولت هنوز به طور کامل این تحولات را نپذیرفته و همچنان بر آرمان گرایی و وحدت تاکید دارد، هرچند در عمل جامعه در حال تغییر و پذیرش تفاوت هاست. در شرایط کنونی، حاکمیت مانع از تعامل آزادانه بین مردم و گروه های مختلف جامعه می شود

معیدفر با اشاره به وضعیت کشورهایی مانند آمریکا که پس از سال‌ها درگیری و جنگ داخلی توانستند به یک اتحاد سیاسی دست یابند، تصریح کرد: در کشورهای بزرگ قوانین و اصولی وجود دارد که به شهروندان اجازه می‌دهد با عقاید و سبک زندگی متفاوت زندگی کنند. در کنار هم زندگی کنید، اما در ایران به دلیل وضعیت پیچیده و شکننده جامعه، رسیدن به چنین فدرالیسمی نه تنها ممکن است، بلکه ممکن است نظم اجتماعی را بیشتر تضعیف کند.

معیدفر: رسیدن به اجماع اجتماعی امری خیالی است

وی همچنین تاکید کرد: هرگونه تلاش برای ایجاد وفاق اجتماعی باید به گونه ای باشد که همه گروه های اجتماعی و سیاسی کشور دارای نمایندگی باشند و افراد از هر قوم و مذهب بتوانند در جریانات اجتماعی و سیاسی مشارکت داشته باشند. معیدفر در پایان خاطرنشان کرد: این وضعیت مستلزم بازنگری در ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور است و اگر به جای انسجام قصد برقراری نظم اجتماعی را داریم، به جای تلاش برای ایجاد یک دنیای مصنوعی و ناپایدار، باید به سمت جهانی با تنوع و پذیرش تفاوت ها حرکت کنیم. اجماعاین تحلیل نگرانی هایی را درباره چالش های کنونی جامعه ایران در ایجاد وحدت ملی ایجاد می کند.

سعید معیدفر امروز در بخش پرسش و پاسخ نخستین پنل همایش ماهیت، امکان و موانع وحدت ملی در ایران اظهار داشت: در گذشته به اشتباه فکر می کردند که باید به دنبال وحدت و یکپارچگی کامل در جامعه باشند. اما اکنون در عصر جدید مردم دیگر به دنبال همسان سازی نیستند و به جای آن به همزیستی و زندگی مشترک توجه دارند این روند پذیرش تفاوت ها و رشد عقلانیت را نشان می دهد به گفته وی، در حال حاضر مردم به یکدیگر احترام می گذارند و تفاوت ها را می پذیرند که در گذشته کمتر دیده می شد.

سعید معیدفر ادامه داد که این تحولات در ایران نیز مشاهده می شود. مثلاً در بحث حجاب افراد با سبک زندگی متفاوت دور هم جمع می شوند و در فضاهای عمومی مانند مترو یا خیابان به یکدیگر احترام می گذارند. این رفتارها نشان از رشد عقلانیت در جامعه دارد. وی افزود: این تغییرات به تدریج از زمان جنگ ایران و عراق آغاز شد و اکنون به مرحله ای رسیده است که فردیت و عقلانیت در روابط اجتماعی گسترش یافته است.

وی تاکید کرد: این روند با وجود برخی مشکلات و چالش ها به سمت پذیرش اختلاف پیش می رود. به این ترتیب حتی افرادی که اختلافات جدی با یکدیگر دارند در نهایت به احترام و همزیستی متقابل دست یافته اند. اما متأسفانه دولت هنوز به طور کامل این تحولات را نپذیرفته و همچنان بر آرمان گرایی و وحدت تاکید دارد، هرچند در عمل جامعه در حال تغییر و پذیرش تفاوت هاست. معیدفر تاکید می کند که در شرایط کنونی حکومت داری مانع از تعامل آزاد مردم و گروه های مختلف جامعه می شود و به همین دلیل عرصه های عمومی و مدنی که می توانست بستر همکاری و گفت وگو را فراهم کند مسدود شده است.

او به تجربیات روزمره مردم در فضاهای عمومی مانند مترو اشاره می کند که مردم دور هم جمع می شوند و به نوعی در این مواقع رفتار محترمانه تری از خود نشان می دهند. معیدفر این رفتارها را ناشی از توان انسانی جامعه می داند که به دلیل محدودیت های ایجاد شده از سوی دولت فرصت داده نمی شود. وی همچنین خاطرنشان می کند: فضای مجازی به عنوان تنها فضایی که افراد می توانند به نوعی خود را در آن ابراز کنند، به میدان درگیری و تنش تبدیل شده است، زیرا در فضای واقعی فرصت تعامل و همکاری واقعی وجود ندارد.

معیدفر در نهایت به این نتیجه می رسد که اگر جامعه به دنبال رفاه واقعی است باید بسترهای تعامل آزاد و سالم بین مردم را فراهم کند. این موضوع مستلزم تغییر در سیاست ها و رویکردهای حاکمیتی است تا مردم بتوانند با هم زندگی کنند و تجربیات مشترک خود را با احترام متقابل به اشتراک بگذارند.

216216