مفهوم مقاومت در جهان بینی قرآن; ظهور و آخرالزمان در کنار مقاومت معنا می یابد

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، مفهوم مقاومت از جمله مفاهیمی است که در قرآن کریم بارها بر آن تاکید شده است و رمز پیروزی دین خدا و بهره مندی از یاری خداوند در همین مفهوم نهفته است. به همین دلیل لازم است ابعاد مختلف مفهوم مقاومت را که در دنیای امروز به یک گفتمان غالب در اندیشه سیاسی اسلام تبدیل شده است، تحلیل و بررسی کرد و ماهیت و فلسفه آن را شناخت. به همین منظور با حجت الاسلام حیدر همتی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان به بیان جایگاه و مفهوم مقاومت در گفتمان درون دینی و برون دینی پرداخت.

مفهوم مقاومت در جهان بینی قرآن؛ ظهور و آخرالزمان در کنار مقاومت معنا می یابد

به نقل از مهر، وی ابتدا اظهار داشت: اگر بخواهیم مفهوم مقاومت را مطرح کنیم باید بر چند نکته تاکید کنیم. محور اول مربوط به حوزه هستی شناسی مقاومت و جایگاه مقاومت در جهان هستی است. محور دوم جایگاه آن در حوزه انسان شناسی و روابط انسانی است و محور سوم دیدگاهی است که قرآن به این موضوع دارد. در حوزه هستی شناسی به معنای قانون جهان طبیعت باید بیان کرد که حوزه طبیعت، عرصه مدرنیته، نوسازی، حرکت، حفظ و بقا است. قانون طبیعت به گونه ای است که موجودات عالم طبیعت اگر قوام، قدرت و ثبات داشته باشند می توانند به زندگی خود ادامه دهند. هر موجودی در دنیا که ضعف داشته باشد محکوم به نیستی است. این قانون طبیعت است.

موجود ضعیف محکوم به نابودی است

همتی ادامه داد: در حوزه انسان شناسی هم همین طور است و این اراده به قدرت بود که دنیای جدید را شکل داد که از یک سو به نظریه تکاملی داروین گره خورده است. در این میان شاهد گسترش اراده به قدرت در عرصه سیاسی و اجتماعی هستیم و آثار خود را در این زمینه نیز داشته است. به عنوان مثال، در حوزه اقتصاد، ایجاد بازار آزاد، رقابت اقتصادی و حذف رقبای ضعیف، اعم از رقبای که ضعف آنها به خودی خود و یا ناشی از جبر سیاسی و اجتماعی است، از نتایج این مفهوم است. بنابراین موجود غیرمقاوم محکوم به فنا و نابودی خواهد بود و این سیاست حاکم بر دنیای امروز و معادلات دنیای امروز است.

وی افزود: پس تحلیل مفهوم مقاومت از منظر طبیعت و زندگی طبیعی موجودات در این جهان ما را به این نتیجه می رساند که موجودی در صورت داشتن قدرت، نیرو و قدرت، بقا دارد و می تواند حیات را حفظ کند. مقاومت در برابر پدیده ها چه باشد به فرموده امیرالمومنین (ع) گیاهی که در بیابان می روید و در نبود باران و آب خود را حفظ می کند معمولاً ریشه قوی دارد، اما گیاهانی که همیشه در کنار آب هستند. کوچکترین قحطی آبی محکوم به خشکی و نیستی است و به راحتی پاک می شود. در حوزه مردم شناسی، ادامه این مورد در سیاست و اقتصاد خود را نشان می دهد که توضیح دادم.

دو عنصر اساسی مفهوم مقاومت

استاد حوزه علمیه در ادامه به جایگاه قرآنی مفهوم مقاومت اشاره کرد و گفت: از منظر قرآن به این موضوع نگاهی وجود دارد که توصیف قرآن از حرکت جهان هستی و خلقت یک امر است. حرکت تدریجی همراه با رنج قرآن می فرماید: «یا أَیَّهُ الْإِنْسانِ أَنْتَکُمْ فِی رَبِّکُمْ فَلَیْهِمْ إِلَى الْأَرْبِکَ»، اما این حرکت یک حرکت تدریجی و با سختی است. حرکت تدریجی به سختی نتیجه مفهوم مقاومت است. دو عنصر در داخل مقاومت نهفته است. یکی اینکه تدریجی است، دوم اینکه با سختی همراه است. تدریجی بودن یعنی در مقابل حرکات آنی، احساسی، عاطفی و غیرآگاهانه و اجباری قرار می گیرد. به نحوی که سنت خداوند متعال مبتنی بر تحمیل دین خود و هدایت او بر مردم بر اساس عاطفه، ارعاب، ترس و احساس نیست، بلکه حرکت بر اساس اختیار و تدریج است.

عناصر پیشرو در جریان مقاومت

حجت الاسلام همتی تاکید کرد: وقتی این الگوی حرکت در عالم هستی، در عالم تکامل و در عالم ملاقات انسان با خدا حاکم شود، یک مقدار کار را سخت و پیچیده می کند. بنابراین عناصر معین، عناصر پیشرو و یاور این جریان مفاهیم مانند مفهوم صبر، مفهوم اعتماد، مفهوم ایمان به وعده خداوند است و اینها مفاهیم محرک این الگوی حرکتی هستند. هنگامی که حرکت تدریجی است، به آرامی حرکت می کند و نتایج طولانی مدت است. چون حرکت تدریجی است گاهی انسان در راه و هدف دچار تردید می شود. بنابراین تا عنصر توکل، عنصر توکل به خدا و عنصر صبر نباشد، این خطر وجود دارد که انسان راه را تا آخر ادامه ندهد.

وی افزود: یکی از نکاتی که در الگوی نهضت مقاومت وجود دارد این است که انسان باید به این دیدگاه برسد که «و چه کردی ولی الله انجام نداد» یا اینکه بدون خدا به پایان این حرکت نخواهی رسید. کمک کند. کی این لطف الهی محقق می شود؟ وقتی انسان به درجه طهارت رسید; تا جایی که دست خدا را در تغییرات و حرکات می بیند. در هر نقطه ای که انسان مغرور شود، در هر نقطه ای که منیت غالب شود، نقطه شکستی برای این نوع حرکت و این نوع مقاومت وجود خواهد داشت.

این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: پس اگر بخواهیم این موضوع را از منظر قرآنی تحلیل و جمع بندی کنیم، حرکت دینی و هدایت دینی مبتنی بر عنصر تدریجی بر اساس رنج، همواره در اختیار و انتخاب است. از انسان بنابراین مخالف حرکات اجباری و حرکات عاطفی و عاطفی و بدون عقلانیت است و وقتی تدریجی باشد کسانی که احساساتی هستند و به دنیا نگاه ظاهری دارند نمی توانند در کنار این جریان بایستند و این نوع حرکت را برای خود توضیح دهند. و کنارش بایست.

صبر عنصر مقاومت است

وی تصریح کرد: از یک سو مفاهیمی مانند صبر، توکل و انتظار آخرالزمان همگی مفاهیمی هستند که در کنار مفهوم مقاومت معنادار می شوند و به مفاهیم زنده تبدیل می شوند. از این منظر مفهوم صبر به معنای دست گذاشتن و هیچ کاری نیست، بلکه صبر به معنای صبر در مقاومت و صبر در برابر مقاومت است. وقتی قرآن می فرماید: «أَنْ مَا الْعَسْرَ یَسْرَه»، عصر به معنای مقاومت و سختی های مقاومت است که آسانی را در پی دارد و در برابر سختی باید به صبر تکیه کرد. پس صبر عنصر مقاومت است نه دارو یا مفهومی که فرد را از مقاومت خارج می کند. مفهوم اعتماد در حوزه مقاومت نیز معنا پیدا می کند به این معنا که ما بر قدرت برتر تکیه می کنیم. انتظار وعده خدا نیز در میدان مقاومت است، یعنی در هنگام مقاومت انسان منتظر وعده خداست و منتظر نصرت خداوند است.

وی در پایان یادآور شد: پس این مفاهیم اخلاقی که وارد عرصه قرآن شد، همه در پارادایم و چارچوب مقاومت معنادار است. مضافاً اینکه مفاهیم امتحان و آزمایش نیز که در قرآن بر آن تأکید شده است نیز یکسان است. وقتی قرآن می فرماید: «لیبلوکم أیوپکم احسنو امّا الله»، این عمل همان مقاومت است. بنابراین مفاهیم اخلاقی قرآن و جهان بینی قرآن حول مفهوم مقاومت معنا پیدا می کند وگرنه اگر مفهوم مقاومت را از آنها بگیریم تعبیر آنها چیزی جز کلام و نوعی بیهوشی و افیون نخواهد بود. بنابراین مفاهیم اخلاقی قرآن بدون مقاومت به افیون تبدیل می شود.