موسسه دهخدا از گذشته تا امروز چراغی که علی اکبر خان روشن کرد

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، مؤسسه دهخدا در اسفند 1324 تأسیس شد و سنگ بنای این مؤسسه توسط مجلس وقت در منزل علامه علی اکبر دهخدا به مدیریت خود وی گذاشته شد و پس از درگذشت علی اکبر دهخدا در دی ماه 1334 به مجلس شورای ملی منتقل شد. به مدت دو سال

به روایت مهر، دو سال و دو ماه بعد (در اسفند 1336) شورای ملی مؤسسه را همراه با بودجه آن به دانشگاه تهران سپرد. دانشگاه با همان اساسنامه و ساختار و بودجه آن را به دانشکده ادبیات سپرد و خانه جدید این مؤسسه این بار ساختمانی در باغ نگارستان بود. و آنجا ماند تا دکتر محمود افشار یزدی – که به دهخدا و لغت نامه او اعتقاد عمیقی داشت – یکی از بهترین زمین های خود را در شامیران برای تأسیس مؤسسه خرید. لغت نامه دهخدا تقدیم به دانشگاه تهران. وی در همان زمین ساختمانی را بدون اجاره به موسسه داده بود، بعداً دانشگاه در همان زمین ساختمان جدیدی ساخت و ساختمان قبلی توسط دکتر افشار یزدی اهدا شد.

گذشتن از ناملایمات روزگار

در این سالها و پس از درگذشت دکتر محمد معین، موسسه لغت نامه دهخدا به ریاست دکتر سید جعفر شهیدی و قائم مقام دکتر غلامرضا ستوده با همان بودجه ناچیز مصوب مجلس و با ناملایمات فراوان به حیات خود ادامه داد. ، تا کار تحریر و چاپ. فرهنگ لغت به پایان رسید. بلافاصله جمعی از نویسندگان و اساتید زبان شناسی، یعنی اساتید: سید محمد دبیرسیاقی، سید جعفر شهیدی، احمدی گیوی، رسول شایسته حسن انوری، نجفی اسداللهی و چند تن دیگر تصمیم گرفتند به دستور دهخدا عمل کنند. پیشنهاد تالیف زیرمجموعه لغت نامه دهخدا به دلایلی مورد تایید قرار نمی گیرد و پس از بحث های فراوان و توافقات و ایرادات، ایجاد فرهنگ لغت بزرگ فارسی به پیشنهاد دکتر سید محمد دبیرسیاقی که نقش اساسی داشت، تصویب می شود. در ایجاد لغت نامه دهخدا و هیئت رئیسه وقت دانشگاه تهران نیز آن را تصویب کرد. تایید و ابلاغ می کند.

پیش نویس و پیش نویس فرهنگ لغت فارسی

تألیف این لغت نامه از توصیه های علامه دهخدا است که می نویسد: «این لغت نامه (لغت نامه دهخدا) پیش نویس فرهنگ لغت فارسی است». اما مکانیسم مناسبی برای آن در نظر گرفته نمی شود. کار بزرگ است و تعداد کم. نویسندگانی که تعدادشان کم شده سخت کار می کنند.

در سال 1365 دکتر سید جعفر شهیدی و دکتر غلامرضا ستوده پیشنهاد تأسیس مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی را به دانشگاه تهران دادند و تأسیس آن مورد موافقت قرار گرفت. با راه اندازی این مرکز، اصلاح و تغییر اساسنامه در دستور کار قرار خواهد گرفت. دكتر شهيدي و دكتر ستوده به دلايل زيادي خواستار جدا شدن اين موسسه از دانشكده ادبيات و ادامه فعاليت خود زير نظر مستقيم رئيس دانشگاه هستند. از این پس موسسه در جهت پیشرفت و پویایی گام برمی دارد و علاقه مندان غیر ایرانی برای یادگیری زبان به موسسه مراجعه می کنند.

همزمان با ایجاد فرهنگ لغت بزرگ فارسی، چاپ رایانه ای لغت نامه دهخدا با همکاری ناشر خصوصی آغاز می شود. به درخواست دکتر ستوده، تنی چند از ویراستاران که در زمینه لغت شناسی تجربه اندوخته اند، دومین گروه از مؤلفان فرهنگ بزرگ فارسی را تشکیل می دهند و زیر نظر دکتر سید جعفر شهیدی، مؤلف حرف جیم شروع به کار می کند. فرهنگ لغت بزرگ فارسی چند ماه بیشتر نگذشته که ویرایش دوم کامپیوتری دیکشنری با ویرایشی جدید مطابق با تکنولوژی جدید روانه بازار خواهد شد.

با اتمام ویرایش دوم، تهیه سی دی فرهنگ لغت در دستور کار قرار گرفته است. این لوح فشرده به عنوان اولین فرهنگ دیجیتال فارسی زبان در بنیاد ایران شناسی توسط معاون وقت رئیس جمهور در سال 1384 رونمایی می شود و تدوین و تدوین فرهنگ متوسط ​​دهخدا که به توصیه علامه دهخدا نیز می باشد آغاز خواهد شد. این فرهنگ 5 سال طول می کشد تا به پایان برسد. سال به سال بر تعداد زبان آموزان افزوده می شود که از این راه ها دانشگاه تهران و انتشارات دانشگاه درآمد نسبتا خوبی به دست می آورند و سود موسسه مبلغ ناچیزی است که فقط می تواند هزینه های جاری خود را پرداخت کند. همه این کارها با عشق توسط تعداد انگشت شماری کارگر و با دستمزد بسیار ناچیز انجام می شود.

جای خالی بزرگترها

در این سال ها موسسه چند تن از بزرگان خود را از دست داد. دکتر شهیدی، دکتر دبیرسیاقی، استاد دیوشلی، دکتر احمدی گیوی آسامانی و دکتر غلامرضا ستوده بازنشسته می شوند. تألیف حروف الف و الف فرهنگ بزرگ فارسی در هفت جلد به پایان رسیده است. چند ویراستار باقی مانده از نسخه های کامپیوتری به گروه نویسندگان می پیوندند. نوشتن حرف B شروع می شود. دکتر حسن انوری که برای نگارش فرهنگ سخن از مؤسسه خارج شده است، دوباره به جمع مؤلفان می پیوندد و قسمت هایی از حرف ب را می نویسد. جلدی از حرف ب (جلد 8) شامل 5 جزوه منتشر می شود، نرم افزار لغت نامه دهخدا با تهیه شده است. کمک موسسه علوم کامپیوتر نور طرح تالیف فرهنگ 6 جلدی دهخدا به دلیل گرانی و کمبود بودجه روی میز مانده است. همکاران اداره آموزش و پرورش چندین جلد کتاب آموزش زبان فارسی در سطوح مختلف تألیف می کنند. دانشجویان در حال افزایش هستند، مکانیسم پذیرش دانشجو در حال بهتر شدن است. در این چند سال ریاست دکتر شهیدی، دکتر افخمی و دکتر درزی از گروه زبان شناسی به عهده دکتر شاهدی خواهد بود. انتخاب رئیس مؤسسه از گروه زبان شناسی در خصوص آموزش زبان و فرهنگ شناسی تصمیمی کاملاً صحیح است. همه چیز با فراز و نشیب ادامه دارد. بنیاد حامیان دهخدا با حضور شخصیت های فرهیخته تأسیس می شود.

کرونا به سرم می آید

یکدفعه کرونا به سرم می آید و کاسه شیشه ها به هم می ریزد. زبان آموزان حداقل هستند. دکتر درزی به درستی دکتر بیژن خان، استاد زبان شناسی را به عنوان دستیار علمی خود انتخاب می کند. او که در زمینه آموزش زبان فارسی تجربیات فراوانی دارد و هنر و فرهنگ این زبان را می شناسد، آغازگر تغییرات ساختاری در نحوه آموزش زبان فارسی است. آموزش آنلاین شروع می شود. پس از استعفای دکتر درزی، دکتر بیژن خان ریاست جمهوری را بر عهده می گیرد. او دستیار علمی خود را نه از دانشکده ادبیات، بلکه از دانشکده علوم و فناوری، متخصص علوم کامپیوتر با گرایش پردازش زبان، به نام دکتر هادی ویسی انتخاب می کند. دانش ایشان و تجربیات دکتر بیژن خان و هنر و توانایی های آقای مهدی تجلی و همکاری صمیمانه همکاران معلم باعث رشد و شکوفایی مرکز آموزش بین المللی زبان خواهد شد. در قسمت تالیف، نسخه آنلاین لغت نامه دهخدا که سال ها روی آن کار شده، آماده رونمایی است. دکتر نیلی و هیئت معاونانش از این نسخه رونمایی می کنند. جلد نهم فرهنگ لغت بزرگ فارسی شامل 5 جزوه دیگر حرف ب آماده چاپ می باشد.

اولین جایزه علی اکبر دهخدا

اولین جایزه علی اکبر دهخدا در اردیبهشت 1401 با حمایت بنیاد حامیان به پیشنهاد دکتر شفیعی کدکنی به صورت شایسته برگزار می شود. همزمان آتلیه مؤسسه که با مشارکت فرهنگسرای کلامچی ساخته شده است افتتاح می شود. در خرداد ماه 1401 اولین جشنواره بین المللی آموزش زبان با حضور آنلاین زبان آموزان کشورهای مختلف که زبان فارسی را فراگرفته اند در موسسه انداف برگزار می شود. طرح راه اندازی سامانه جامع آموزش آنلاین فارسی در دستور کار قرار گرفته است. پیشنهاد می‌شود از روش‌های جدید فرهنگ‌نویسی با استفاده از فناوری و هوش مصنوعی برای تسریع در کار نوشتن فرهنگ لغت بزرگ فارسی استفاده شود.

دوره

اما اوضاع دوباره تغییر می کند، دکتر بیژن خان قبل از پایان دوره محکومیت خود برکنار می شود و دکتر حمیرا زمردی از سوی دکتر مقیمی، رئیس سابق دانشگاه، به عنوان رئیس موسسه لغت نامه دهخدا منصوب می شود. دکتر ویسی استعفا می دهد و نویسندگان پس از 60 سال حضور و فعالیت مستمر در پی اخراج دو نفر از اعضای کارآمد و متخصص موسسه، برای اولین بار موسسه را ترک می کنند.

اتفاقاً مردم نظر به کناری رفتند

این مرکز تا دسامبر 1403 که تقریباً 29 ماه از آن تاریخ می‌گذشت، به روایت کارکنان مؤسسه، در اثر مدیریت اخیر، چیزی از خود نداشت، فقط تعداد انگشت شماری از کارکنان آن باقی مانده بودند، مابقی هم فرستاده به جایی برخی از اموال وی به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منتقل شد و چارت تشکیلات موسسه تغییر کرد. اساسنامه مصوب موسسه را به طور غیرقانونی دستکاری کرده اند و خلاصه هیچ اقدامی برای بهبود آن انجام نشده است. با این حال:

بیا گل قرمز نمیخوای

اگر خود انبار آرد خراب شده باشد

خوشبختانه با تغییر رئیس دانشگاه تهران و به تبع آن رئیس دانشکده ادبیات به قول حافظ:

اتفاقاً اهل نظر به طرف می رفتند.

هزار کلمه در دهان و لب خاموش

با بازگشت دکتر بیژن خان به ریاست مؤسسه، اساتید مؤلف پس از سه سال به این خانه بازگشته اند تا به گفته خودشان چراغی را که سال ها پیش علامه دهخدا روشن کرده بود روشن کنند. خاموش نکنید، دوباره می سوزد و نور ساطع می کند.