نظر خاورشناسان غیر مسلمان در مورد شخصیت حضرت زهرا (س) چیست؟

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان، گروهی از مستشرقان که غالباً پژوهشگرانی آشنا به منابع معتبر اسلامی و شیعی بودند، حضرت زهرا را شخصیتی قهرمان، الگوی جهانیان و مادر و همسری نمونه معرفی کرده‌اند.

بر اساس روایت حوزه، وجود مبارک حضرت زهرا سلام الله علیها در آن سوی دیوارهای دینی یا سخنان علمای مسلمان، مورد توجه خاورشناسان، عمدتا اروپایی بوده است و در کتب و منابع مختلف می توان دیدگاه مستشرق را در مورد این وجود مبارک بیابید.

مستشرقان غالباً دو دیدگاه در مورد حضرت زهرا دارند، گروهی از آنها غالباً به منابع اروپایی یا منابع غیر اسلامی، شخصیت آن حضرت تکیه می کنند. او را مورد انتقاد و تضعیف قرار داده اند و گروهی دیگر که اکثراً محققین آشنا به منابع معتبر اسلامی و شیعی بوده اند، او را شخصیتی قهرمان، الگوی جهانیان، مادر و همسری نمونه معرفی کرده اند. پژوهش های تاریخی نشان می دهد که مستشرقان گاه مقاله یا کتاب مستقلی درباره حضرت زهرا سلام الله علیها و یا در پژوهش های تاریخی درباره مسائل دیگر منتشر کرده اند. شخصیت های معروف اسلامی مانند حضرت علی (علیه السلام) در خصوص ویژگی های حضرت زهرا (سلام الله علیها) مطالبی را بیان کرده اند.

اگرچه بیشتر آثاری که مستشرقان نوشته اند نیاز به نقد و ارزیابی دارد، اما بازخوانی آنها می تواند نگاه غربی ها به این بانوی بزرگوار را به طور مختصر روشن کند.

فاطمه سلام الله علیها در دایره المعارف لیدن

در دایره المعارف قرآن که توسط انتشارات بریل در لیدن هلند در 5 جلد منتشر شده است، مقاله ای در رابطه با حضرت زهرا سلام الله علیها توسط مدیر مسئول این دایره المعارف خانم جین دامن نوشته شده است. مک آلیف.

وی در حال حاضر استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه جورج تاون (ایالات متحده آمریکا) است. در سال 1358 مدرک فوق لیسانس خود را در رشته علوم دینی از دانشگاه تورنتو (کانادا) دریافت کرد و در سال 1984 موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته معارف اسلامی از همان دانشگاه شد. وی از سال 1986 تا 1992 به تدریس علوم دینی و اسلامی در دانشگاه های اموری، آتلانتا و جورجیا پرداخت و از سال 1992 تا 2000 نیز استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه تورنتو بود.

در نوشته خود درباره حضرت زهرا سلام الله علیها از شخصیت آن حضرت تجلیل شده است. وی در بخشی از مقاله خود می نویسد: «مهم ترین آیاتی از قرآن که مفسران به فاطمه پیوند داده اند آیه 33 سوره احزاب و آیه 61 سوره آل عمران است و در آیه اول «اهل آل عمران» آمده است. بیت» ذکر شده است که معمولاً به معنای محمد و فاطمه و همسرش علی بن ابی طالب و پسرانش حسن و حسین، و این معنا از معانی دیگر دقیقتر است.

از نکات جالب این مقاله مقایسه حضرت مریم و حضرت زهرا سلام الله علیها است. در این مقاله می خوانیم: «متون شیعه رابطه مریم و فاطمه را به تفصیل بیان می کند و هر دو را زنانی دردمند می داند، فاطمه در سوگ مرگ پدر و هر دو مادرش عزادار شد. [مریم و فاطمه] با چشم سر و یا با چشم دل شاهد ظلم و ستم پسرانشان بودند. زندگی نامه آنها چنان در هم آمیخته است که یکی از القاب منسوب به فاطمه «مریم الکبری» به معنای مریم بزرگ است. اسلام شناس معاصر فرانسوی، لویی ماسینیون، نوعی تفسیر معنوی از این رابطه بین فاطمه و مریم ارائه کرده است.

فاطمه (س) در دایره المعارف بریتانیکا

دایره المعارف بریتانیکا یکی از قدیمی ترین و بزرگ ترین دایره المعارف های عمومی زبان انگلیسی است که حدود 200 سال قدمت دارد. از زمان انتشار آن در سال 1798، هر سال بخش های جدیدی به آن افزوده شده است و تاکنون 15 نسخه منتشر شده است. بر این اساس باید آن را قدیمی ترین دایره المعارف جهان دانست.

در این دایره المعارف و ذیل مدخل «فاطمیه» به تجلیل از شخصیت حضرت زهرا سلام الله علیها پرداخته شده است. در بخشی از این مدخل آمده است: «مسلمانان جهان فاطمه را دختر، مادر و همسری با محبت و فداکار، مسلمانی مخلص و سرمشق زنان مسلمان می دانند. این عقیده وجود دارد که فاطمه به پدرش پیامبر اسلام بسیار نزدیک بوده است. و وجه تمایز او با زنان دیگر در احادیث بسیاری از حضرت محمد آمده است: «فاطمه پاره تن من است، هر که او را بیازارد، برای شیعیان فاطمه است». از این جهت اهمیت ویژه ای دارد که او با علی که شیعیان او را جانشین مشروع پیامبر و اولین امام خود می دانستند، فرزندان فاطمه و علی، حسن و حسین هستند که مورد توجه شیعیان هستند. شیعیان به عنوان جانشینان برحق سنت پیامبر.

لازم به ذکر است که در موضوع فدک و شهادت پیامبر، این مدخل تفاوت عمده ای با دیدگاه شیعه دارد که البته آن نیز ناشی از تأثیر مؤلف از منابع پیشرفته اهل سنت در این دایره المعارف است.

از دیگر خاورشناسانی که به موضوع حضرت زهرا سلام الله علیها پرداخته است، «هانری کربن» قرآن پژوه، اسلام شناس و فیلسوف فرانسوی است.

به گفته سیدرضا فیض، محقق و عارف، لویی ماسینیون اسلام شناس مشهور فرانسوی در سال های پایانی عمر خود نامه ای به شاگرد و همکار خود هانری کربن نوشت و در این نامه درباره «اسلام عرفانی» کربن نوشته است. که او را نزدیک ترین فرد به اندیشه خود می داند. توصیه هایی دارد. از جمله تهیه مجموعه ای درباره حضرت فاطمه، زیرا ایشان را بانویی می دانستند که حامل نور معارف الهی است.

وی در آثاری که درباره حضرت زهرا سلام الله علیها دارد، مانند «سرزمین ملکوت و بدن انسان در قیامت» مطالبی درباره آن حضرت آورده است. در کتاب «تاریخ فلسفه اسلامی» نیز از حضرت زهرا سلام الله علیها یاد کرده است.

وی در کتاب خود با اشاره به مکتب تشیع اشاره می کند که ارتباط خداوند با انسان از طریق ائمه علیهم السلام در هر عصری جریان داشته است و امروزه این ارتباط از طریق ائمه عصر شیعه و ارتباط برقرار است. حلقه این جریان حضرت فاطمه است. .

وی وجود حضرت زهرا سلام الله علیها را مایه علم کامل و علم الهی خواند. کربن معتقد است وجود مبارک حضرت زهرا سلام الله علیها «تجلی الهی» است.

وی در کتاب ارض ملکوت آورده است که «اگر به فضایل حضرت فاطمه بنگریم، می توان گفت که آن وجود… مظهر خود ذات الهی است».

“ماسینیون” و شاگرد و همکارش “هنری کربن”

در میان مقالات و کتب مستشرقان درباره حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها آثار فراوانی می توان یافت که بدون شک این آثار خالی از موارد قابل اصلاح یا اشتباهات تاریخی نیستند، اما در میان این منابع می توان به ویژگی های خاص حضرت زهرا سلام الله علیها و مقام والای ایشان در اسلام. او مذهب شیعه و تعیین جایگاه زن در تاریخ اسلام را رعایت کرد.