به نقل از خبرگزاری یوبیک آنلاین، یادداشت زیر که در کانال دانشکده علوم انسانی منتشر شده است به ویژگی های روشنفکران مستکبر می پردازد. یکی از نشانه های جامعه توسعه نیافته اکثریت یافتن «آنچه من می گویم درست است» یا برتری افرادی است که به دلیل عدم آگاهی دچار ادعاهای فراوان و پرحرفی می شوند. چنین جامعه ای از درک مسئله ناتوان است و در نتیجه در حل مشکلات ناتوان تر است. یادداشت 4 ویژگی روشنفکران متکبر را در زیر می خوانید:
***
* اولین ویژگی های استکبار فکری به معنی ادعای دانش بیش از حد واقعی است به گونه ای که ما از محدودیت های دانش خود غافلیم. ذهن منضبط دارای فروتنی فکری است. یعنی ادعایی فراتر از آنچه می دانیم نداشته باشیم.
روشنفکران متکبر معتقدند که خیلی چیزها را می دانند، در حالی که واقعاً چیز زیادی نمی دانند، زیرا روشنفکران مغرور، باورهای نادرست، باورهای غلط، پیش داوری ها، توهمات و جهل ها به عنوان حقیقت بدیهی جلوه می کنند. چنین افرادی سریع قضاوت می کنند و به قضاوت خود بسیار مطمئن هستند. چنین افرادی کم یاد می گیرند و فکر می کنند چیزهای زیادی می دانند. اطلاعات محدودی به دست می آورند و به سرعت آن را تعمیم می دهند. برای این افراد، تعاریف حفظ شده با دانش واقعی اشتباه گرفته می شود.
نکته اول: تکبر فکری می تواند کاملا غیر عمدی باشد.
نکته دوم: می توان گفت اکثر ما دچار نوعی غرور فکری هستیم.
* دومین ویژگی یک ذهن منضبط، صداقت فکری است: یعنی در رد یا تایید گفته های دیگران همان معیارهایی را رعایت کنیم که از دیگران انتظار داریم. به عبارت دیگر، همانطور که به تفاوت ها و تناقضات در افکار و اعمال دیگران توجه می کنیم، باید صادقانه ناهماهنگی های موجود در تفکر خود را تشخیص دهیم.
مثلاً به صرف دیندار بودن، غافلان را مقصر بدانیم و خود را برتر از آنها بدانیم. یا صرفاً به این دلیل که خود دین را رها کرده ایم، نباید افراد مذهبی را مؤمن بدانیم و خود را روشن فکر بدانیم، بلکه همانطور که از دیگران انتظار داریم در برخورد با عقاید ما منصف باشند، در برخورد با عقاید دیگران نیز باید انصاف داشته باشیم. اگر خلاف عقاید ما باشد. بیایید منصف باشیم.
* نقطه مقابل صداقت فکری، ریاکاری فکری است: یعنی انتظار داریم دیگران از استانداردهایی پیروی کنند که خود ما به آن پایبند نیستیم یا نظراتی را بیان کنیم که رفتار ما با آنها مطابقت ندارد. به عبارت دیگر، گفتار و کردار ما یکی نیست. مثلاً ادعا می کنیم آدم آزاد اندیشی هستیم اما به عقاید دیگران احترام نمی گذاریم یا با دلایل سطحی و بدون استدلال آنها را رد می کنیم.
* سومین ویژگی یک ذهن منضبط، انصاف فکری است: یعنی با همه نظرات یکسان برخورد کنیم و با هر موضوعی بی طرفانه برخورد کنیم. به این معنی که در رد یا پذیرش یک دیدگاه یا ادعا، منافع خودخواهانه، دوستان یا جامعه خود را در نظر نگیریم، بلکه همواره از معیارها و معیارهای عقلانی و اخلاقی پیروی کنیم که تحت تأثیر منافع کسی نباشد.
مثلاً چون گریه کردن بر امام حسین (ع) برای ما آسانتر از جبران خطاها و ظلمی است که در حق دیگران کردیم، به جای توجه به این روایت که «اگر کسی بخواهد دعایش مستجاب شود، درآمد اوست. باید حلال و از حقوق مردم و ظلم باشد.» بندگانش را نباید مسؤول دانست (بحارالأنوار، ج 93، ص 321)، فقط باید به این روایت تکیه کرد که «اگر بر حسین گریه کنی، خداوند گناهانی را که کردی، چه بزرگ و چه کوچک، می بخشد. کوچک یا بزرگ.” (بحار الانوار ج 44 ص 285 ). بی عدالتی فکری مخالف انصاف فکری است. چنین متفکری خود را موظف به برخورد منصفانه با عقاید یا شیوه های مختلف تفکر نمی داند.
* چهارمین ویژگی یک ذهن منضبط، شجاعت فکری است: یعنی در مواجهه با ایده ها، باورها یا دیدگاه هایی که به هیچ وجه آن ها را نمی پذیریم و در مواجهه با عقاید، باورها یا دیدگاه هایی که دلبستگی شدیدی به آن ها داریم، رویکردی منطقی و منطقی داشته باشیم. شخص با شهامت فکری آماده است هر عقیده یا عقیده ای را که بر اساس شواهد یا اطلاعات منطقی و عقلانی پشتیبانی می شود، حتی اگر مخالف عقاید او باشد، و هر عقیده یا عقیده ای که با شواهد یا اطلاعات منطقی و عقلانی پشتوانه نداشته باشد، بپذیرد. حتی اگر در همان جهت باشد. بگذار با اعتقاداتش باشد. نقطه مقابل شجاعت فکری، بزدلی فکری است: یعنی ترس از بررسی عقاید و باورهایمان، زیرا فکر می کنیم حمله به آنها در واقع حمله به هویت ماست.
به عنوان مثال، با تعریف خودمان بر اساس تعهد به یک باور، ترس درونی از زیر سوال رفتن این باور را تجربه می کنیم، زیرا زیر سوال بردن آن در واقع زیر سوال بردن خودمان است. مثلاً در مورد خودمان می گوییم من به خدا یا یک ملحد اعتقاد دارم، بعد می ترسیم که یک نفر عقیده ما را زیر سوال ببرد.
216216
منبع: www.khabaronline.ir
