چگونه یک روستای کوچک، مشهدالرضا شد؟

به نقل از پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، آرامگاه امام رضا (ع) در مشهد به دلیل جذابیت از متنوع‌ترین و زیباترین معماری ایرانی اسلامی سالانه میلیون‌ها زائر را به مشهد می‌اند. تاریخچه ی بنا شدن این حرم به زمان پس از شهادت امام رضا (ع) بر می شود.

ایرنا نوشت: طی چند هزار سال و ساخت بناهای مختلف در کنار آرامگاه امام، حرم مطهر به وسعت بی نظیری از خود رسیده و بارها هم در ادوار مختلف تعمیر و بازسازی قرار گرفته است. پیشینه حرم امام رضا(ع) را قبلا در سایت زواران بررسی کردند و در ادامه این مطلب نیز می خوانند که اولین گنبد حرم امام رضا (ع) توسط چه ساخته و چگونه به شکل امروزی درآمد.

مشهد که در ابتدا روستای کوچک بود، در خاک توس و در دهکده سناباد بنا شد. این مکان با دفن هارون الرشید در آن پیداست و به «بقعه هارونیه» شهرت یافت. پس از دفن هارون، به دستور مأمون آرامگاهی به سبک معماری خراسانی در اطراف قبر ساخته می‌شود.

امام رضا (ع) پیش از سفر به مرو، این مکان را به عنوان محل دفن خود به همراهانش نشان داد. پس از شهادت امام در توس، پیکر او را در همین بقعه به خاک سپردند و نام آنجا به «مشهدالرضا» تغییر کرد. تا زمان ظهور سربداران، قبر هارون الرشید در پایین قبر امام قابل رؤیت بود، اما سربداران صورت قبر هارون را محو کردند.

پس از شهادت امام، او را در قسمت بالای قبر هارون الرشید دفن کردند. این بقعه در دوران سامانیان، دیالمه و غزنویان بارها مورد تعمیر و افزودن تزیینات قرار گرفت، اما اولین گنبد بر روی حرم امام رضا در دوران حکومت سلطان سنجر سلجوقی بر فراز قبر ایشان نصب شد. جنس این گنبد از کاشی و دارای مقرنس‌های آیینه‌کاری بود که تا امروز هم به جا مانده است. سلطان محمد خوارزمشاه نیز از کسانی بود که حرم را با مرغوب‌ترین کاشی‌های آن زمان تزیین کرد و دستور داد دو محراب به حرم اضافه کنند. مناره گنبد در دوره غزنویان و به دستور ابن معتز حاکم شیراز بنا شد. طبق اسناد به جا مانده از مورخان دوره‌های مختلف، حرم امام رضا (ع) از معدود بناهایی بود که در حمله مغولان به ایران خراب شد و تنها آسیب‌های جزئی به آن وارد شد. مغولان با این که با حمله به خراسان، شهر را غارت کرده و مردم را به قتل رساندند، اما پس از غارت اموال حرم، به بنای اصلی آن آسیبی نرسانند. آسیب های جزئی از حمله مغول بعدها در دوره های مختلف ترمیم شد.

این گنبد بارها مورد بازسازی و تعمیر قرار گرفت. گنبد حرم از آجر ساخته شد، و سپس روی آن را با الواح مسی، که روکشی از طلا پوشاندند. تذهیب این گنبد برای آخرین بار در سال 1010 تا 1016، در زمان شاه عباس صورت گرفته، و به طوری که از گفته‌های دانشمندان برمی‌آید، رویه و سطح این گنبد پیش از آنی‌کاری بوده است. گنبد طلای حرم امام رضا (ع) دارای دو پوشش در سقف حرم و بالای آن است. پوششی که به صورت مقعر و مقرنس است به نام «قبه» می‌شود. کتیبه‌هایی که در اطراف گنبد وجود دارند که از نکات جالب آن اشاره به ماجرای پیاده رفتن شاه عباس صفوی از اصفهان به مشهد است که به خط ثلث توسط علیرضا عباسی نوشته شده است.