نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغاناین سند 416 سال قدمت دارد و هم اکنون در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می شود. بر اساس این سند معمار کبوترخانه حرم شخصی به نام «حاجی صدر معمار» بوده که به دستور شاه صفوی این بنا را به طول و عرض هجده ذراع و ارتفاع حدود ده ذراع ساخته است.
همچنین 164000 قطعه خشت برای ساخت این بنا به کار رفته است که 113250 عدد آن پخته و 50750 قطعه خام بوده است. ظاهراً این کبوترخانه دارای کتیبه زیبایی به قلم علیرضا عباسی بوده است.
در متن این سند چنین آمده است: «ساختمان حوالفیاض / ارورد / کبوترخان که به حکم عالم آفتاب در باغی در پای مبارک به قطر 12 ذراع ساخته شده است. مشتمل بر پنج ردیف در دو ردیف که در هر ردیف طاق نما بسته و بین برج با طلا نوشته شود و گنبد بزرگ بین سقف برج و گنبد کوچک اطراف آن گچ بری شود و اطراف آن گچ بری شود. سلول زیر تخته برداشته شود و فرش سقف از تخته های سفالی ساخته شود و بیرون برج با نخل و داخل برج با کاه پوشیده شود.
بنا به برآورد حاجی الحرمین شریفین توفیق اطهری، حاجی صدر معمار … واحد پول عراق: 51 تومان و 6268.5 دینار، مصالح: 30 تومان و 4987.5 دینار، خشت: 16 تومان و 3787.6 هزار دینار با احتساب 1. .. طول و عرض: هجده ذراع، ارتفاع: ده ذراع… ».
با تخریب کبوترخانه حرم در اوایل دوره قاجار و در زمان فتحعلی شاه، محل نگهداری آنها به تناوب و در دوره های بعدی تغییر یافت و در هفتاد سال اخیر به این شهر منتقل شد. صحن جدید (آزادی) و سپس صحن قدیم (انقلاب) و بعداً به داخل صحن تازه تأسیس «رضوان» برداشته شد و اکنون در گوشه ای بیرون حرم سازه ای شبیه به کبوترخانه می بینیم.
منبع: www.khabaronline.ir
