کدام پادشاه بیشترین هدیه را به حرم امام رضا تقدیم کرد؟

ارزشمندترین تزیینات اهدایی ضریح بر ضریح فولادی توسط شاه سلطان حسین صفوی اهدا شده است. آثار شش شی با ارزش در اسناد یافت می شود. طبق اسناد، شاه سلطان حسین صفوی نذر کرد و در زرگری دربار اصفهان شیر علم را از طلا و منبت ساختند و بر ضریح نصب کردند.

نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغانساخت صندوقچه و ضریح بر قبور بزرگان از آن دست کارهایی است که هرکس بخواهد نام و نشانی برای خود بسازد یا به صاحب قبر عزیز ادای احترام کند در گذشته دستی در آن داشته است. زمانی که ضریح یا صندوقی بر روی مقبره اشراف ساخته و نصب می شد، مردم یا نذرکنندگان اشیای ارزشمند خود را وقف می کردند تا بر روی آن نصب شود و در واقع این تزیینات جزء بنای اصلی حرم نبوده و به آن اضافه می شد. به خاطر اخلاص عاشقان

به نقل از مشهد مقدس ، صورت و سینه و حرم حضرت رضا (ع) از این قاعده مستثنی نبود و بسیاری از ارادتمندان آن حضرت آنچه را که کرامت و ارزش می دانستند به مزار آن حضرت تقدیم می کردند تا بر مزار آن حضرت نصب شود. آن را برخی از آنها مانند ترنگ، شیر علم، گنبدهای مربع حرم، گنبدهای وسط حرم، سرطوق، درب مرصع، لاله های نقره، بشقاب های زرین حکاکی شده و شمعدان های زرین و برخی دیگر مانند عطر طلا و نقره. جعبه، چاقوهای طلای منبت کاری شده، تسبیح نقره، شمعدان نقره، تاج طلا، کتاب زیارت، پنجه های طلا و نقره، گل های طلا، چشم طلا و نقره موقت از سینه یا ضریح آویزان می شود.

ظاهراً قدیمی ترین شیء نفیس نصب شده بر روی صندوقچه ها حدود هفتصد سال قدمت دارد و قدیمی ترین وسیله نصب شده بر حرم حدود دویست سال قدمت دارد. در این نقل از نگاهی انداخته ایم به عباداتی که به صورت آویز و نگین بر سینه ها و ضریح های حرم مطهر آویخته شده و آثاری از آن در تاریخ وجود دارد.

اولین خبر از اشیای گرانبهای صندوق
از اسناد و روایات می توان دریافت که بر قبر امام رضا (علیه السلام) چهار صندوق وجود دارد که از میان آنها اشیای گرانبهایی بر دو صندوق انوشیروان مجوس و شاه عباس اول صفوی قرار گرفته است. کتاب جامع التواریخ که در قرن هفتم قمری نوشته شده است، از غارت چهار زیورآلات نقره بر سینه خبر می دهد.

ظاهراً در این زمان ایگورتای، ژنرال یاغی غازان خان، حاکم وقت شهر، به حرم مطهر حمله کرده و این اشیاء قیمتی را به سرقت برده است. این چهار زیورآلات در کناره‌های این صندوق نصب شده است و منابع تاریخی اطلاعات بیشتری از شکل و مقدار جواهرات احتمالی ارائه نکرده‌اند و وجود این اخبار تنها موید نصب نفایس بر قبر امام هشتم (ع) است. در آن سالها

نگین های صندوق اهدای شاه عباس اول صفوی
اگر به سراغ اسناد باقی مانده برویم، قدیمی ترین سندی که در این مورد به دست می آوریم، در جمادی الاول سال 1161 قمری، از وجود چهار گنبد بر روی سینه مطهر خبر می دهد و این چهار گنبد را این گونه بیان می کند: «جواهر 2626 قبه داد. تومان و 2000 دینار به محمدجعفر تحویل گیرنده آستانه که چهار گنبد منبت چهار گوشه صندوق را تهیه و نصب کند».

بر اساس این سند، این گنبدها با الماس، یاقوت، زمرد و مروارید تزئین شده اند. در سند شماره 40037 مرکز اسناد آستان قدس رضوی که مربوط به سال 1274 قمری است به گنبدهای سرطوق در اطراف تابوت مطهر اشاره شده است که نشان می دهد با گذشت 114 سال از نصب گنبدها همچنان بر جای خود باقی مانده اند.

تزیینات حرم اهدایی شاه طهماسب
احتشام کاویانیان در کتاب تاریخ آستان قدس رضوی از قطعه الماسی به اندازه یک تخم مرغ و میل طلایی می نویسد که توسط شاه تهماسب به حرم تقدیم و بر ضریحی که خود ساخته و اهدا کرده است نصب کرده است. ظاهراً این الماس در حمله ازبکستان غارت شده است.

البته در بررسی منابع قدیمی تر، توضیحی در مورد وجود یا عدم وجود آن وجود ندارد. در بقایای یک سند آسیب دیده از سال 1152 قمری نیز به نصب چهار گنبد در چهار گوشه این امامزاده اشاره شده است که تنها وجود آنها را بر ضریح شاه تهماسب صفوی تایید می کند و در مورد خصوصیات آنها مقدار آن را مشخص می کند. از طلا و جواهرات به کار رفته در آنها و واقف یا بانی آنها توضیحی نمی دهد.

ضریح فولادی و گوهرهای آن
به نظر می رسد ارزشمندترین تزیینات اهدایی امامزاده ها بر روی ضریح فولادی اهدایی شاه حسین صفوی نصب شده باشد. آثار شش شی با ارزش در اسناد یافت می شود. طبق اسناد، شاه سلطان حسین صفوی نذر کرد و در زرگری دربار اصفهان شیر علم را از طلا و منبت ساختند و بر ضریح نصب کردند.

سرتوق طلای منبت کاری شده وقف شاه سلطان حسین صفوی در وسط حرم و پای مبارک آویخته شد که ظاهراً هنوز در خزانه آستان قدس نگهداری می شود. گنبد مسی و مطلا در سال 1152 در کنار سرطوق نصب شده و اکنون خبری از آنها نیست.

گنبدهای مربعی حرم از جمله تزئینات دیگری است که منشأ آن مشخص نیست و تا دوره پهلوی اول وجود داشته است. گویا در سال های بعد چهار شمعدان چهار شاخه در کنار این گنبدها نصب می شود. فتحعلی شاه قاجار نیز به پاس غلبه بر فتح خان افغان در سال 1233 قمری این در نگین را تقدیم کرد و برای تزیین و نمایش بر ضریح فولادی نصب شده است. لاله های نقره ای نیز آخرین اشیای ارزشمندی هستند که برای میدان حرم ساخته و نصب می شوند، اما از منشأ و سرنوشت آنها اطلاعی نداریم.

زیارتگاه نگین‌شان و ۴ گنبد طلای آن
نادرشاه این ضریح را برای مقبره خود ساخت اما نوه اش آن را وقف حرم حضرت رضا کرد. در این ضریح گنبدهای طلایی و منبت کاری شده در سال 1162 قمری نصب شده و در دوره افشاریه هیچ کس نمی داند چه بر سر آنها آمده است اما آثار حضور آنها در کتیبه ضریح همچنان باقی است.

این گنبدها دارای 32 قطعه با وزنی معادل 1218 پوند هستند. آخرین خبر از سرنوشت این چهار گنبد طلا را می توان در نامه سید جواد ظهیرالاسلام تولیت آستان قدس به خادم آستانه در سال 1335 قمری مشاهده کرد که در این نامه دستور داده است که اینها. چهار گنبد که در خزانه بلااستفاده مانده است به میرزا علی نقی ناظم تحویل داده شود تا بر سر بست بالاخیابان نصب شود. پس از این دیگر خبری از این گنبدها و سرنوشت آنها نیست.

گنبد طلای فیروزه ای آن توسط ابوالحسن حافظیان در 11 آذر 1345 برای حرم شر و شکر اهدا شد.

«شیر و شکر» و خوشه انگور
یکی از ضریحهای معاصری که بر مزار حضرت رضا (علیه السلام) نصب شد و بعدها چهار گنبد طلا، چهار شمعدان طلا و چهار بشقاب زرین با نقش خوشه های انگور به آن اضافه شد ضریح «شیر و شکر» است. حدود هفت سال پس از نصب این ضریح، ابوالحسن حافظیان بانی چهار گنبد برای چهارگوشه حرم شد و در سال 1345 خورشیدی آن را به آستان قدس تقدیم کرد.

در این گنبدها از 8 هزار فیروزه به صورت دسته گل استفاده شده است. طبق اسناد، این فیروزه ها اهدایی اکبر اسکیان است. مبتکر و مبتکر صفحات طلا با نقش خوشه انگور نیز مشخص نیست، اما بنا به نقل از محمد مهران در سال 1339، وزن این صفحات طلا 1250 مشتل است. شمعدان های طلایی از دیگر جواهرات گرانبهایی هستند که در دهه 50 به این زیارتگاه اضافه شدند. این شمعدان ها در مراسم غبارروبی که در 27 فرودین 1354 برگزار شد در میدان حرم قرار می گیرند و اکنون این شمعدان ها بر روی این ضریح که در موزه نگهداری می شود دیده نمی شود.

اشیایی که به طور موقت بر ضریح آویزان شده بودند
یکی از خصوصیات حرم مرسی افشاری این بود که مردم اشیا یا نذورات زیادی را به بارگاه رضوی تقدیم می کردند و موقتاً داخل این حرم می گذاشتند یا از گوشه ای از آن آویزان می کردند. اعتمادالسلطنه از وجود این اشیای ارزشمند در داخل حرم یاد می کند و از قول فرزار سیاح دوره قاجار می نویسد: «در آنجا اشیای درخشان دیگری وجود دارد که با نور کم حرم قابل تشخیص نیست. [..]ظروف نقره‌ای که روی آن‌ها خط‌های عربی کشیده‌اند در حرم آویزان می‌شوند و باز هم چیزهای درخشنده‌ای است که با کمی نور نمی‌توانم آن‌ها را درست تمیز کنم.» ظاهراً از دوره افشار، اشیای گرانبها را به این صورت در داخل حرم قرار می‌دادند. و تا دوره قاجاریه نوزده گوهر با ارزش از جمله تاج طلا، چراغ نقره، پنجره طلا، گل طلا، پنجه نقره، چشم نقره و اشیای مشابه بر ضریح آویخته می شد.

محل قرار دادن این تزیینات بیشتر بر روی شیروانی و آستانه جلوی حرم بوده و اکثر نمازگزاران و نذورات را زائران تشکیل می دادند. همچنین هدایایی از شاهزادگان، مقامات دولتی، نظامیان و برخی از مسئولان آستان قدس در میان اقلام موجود است. همچنین باید بدانید که بیشترین تعداد اشیای وقف شده و اهدایی برای حرم مربوط به دوره قاجاریه است.