گروه اندیشه: تحلیلی علمی درباره اهمیت حیاتی و راهبردی حفاظت از میراث فرهنگی ایران برای بقا، هویت ملی، امنیت و توسعه آینده کشور ارائه شده است. دکتر محمدرضا صالحی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران وی در مقاله خود به بررسی مزایا و تعهدات حفاظت از میراث فرهنگی در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران می پردازد. وی با تاکید بر جایگاه ایران به عنوان “قدیمی ترین تمدن بشری” و “مادر کشور” در تاریخ جهان، معتقد است که حفاظت از میراث فرهنگی (ملموس و ناملموس) برای ایران یک ضرورت مضاعف است که ابعاد فراملی و جهانی دارد. نویسنده در مقاله خود یک هدف اصلی را دنبال می کند. و آن این است که دولت جمهوری اسلامی ایران برای توسعه کشور و افزایش تاب آوری در عرصه آگاهی و ناخودآگاهی جمعی، باید در نگاه خود به میراث فرهنگی «تغییر پارادایم جدی» ایجاد کند و آن را نه یک موضوع تزئینی، بلکه هسته وجودی، حافظه تاریخی و سرمایه راهبردی منافع ملی بداند.
وی از این منظر به میراث فرهنگی به عنوان عاملی در تقویت هویت ملی و همبستگی اجتماعی اشاره می کند. تا جایی که توسعه با کمک میراث فرهنگی علاوه بر ارزش افزوده مناسب، قادر به حفظ هویت و تقویت حافظه ملی است. چرا که میراث فرهنگی هسته اصلی وجود ملت ایران و حافظه تاریخی آن است. حفظ آن از فراموشی تاریخی جلوگیری می کند و به ملت کمک می کند تا وضعیت گذشته و پتانسیل آینده خود را بشناسد. حس «ملت بودن» و «روح جمعی» را تقویت می کند و در مواقع بحرانی با ایجاد ناخودآگاه جمعی (به نقل از یونگ)، تاب آوری روانی جامعه را بالا می برد. به گفته صالحی پور، میراث فرهنگی به عنوان قدرت نرم حافظ امنیت ملی است. نمادها و اسطوره های ملی انرژی روانی را برای مقاومت در برابر فشارهای خارجی (مانند جنگ 12 روزه) تقویت می کنند. حفاظت حداکثری از میراث این امکان را به کشور می دهد تا در «جنگ روایت ها» روایتی واقعی و قدرتمند از تمدن ایرانی به جهانیان ارائه کند و قدرت ملی را افزایش دهد (پاسخی به ادعاهای تفرقه انگیز سلطه گر سابق). این مقاله را در زیر بررسی کنید:
****
میراث فرهنگی به عنوان داشته های تاریخی که به دو صورت محسوس و ناملموس از گذشته به نسل های گذشته رسیده، به نسل کنونی رسیده و باید با هدف بقا، تداوم و توسعه یک ملت به نسل های آینده سپرده شود، در همه کشورهای جهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو با تلاش فراوان از میراث ملی و محلی خود محافظت و پاسداری می کنند. در ایران موضوع حفاظت از میراث فرهنگی اهمیت بیشتری دارد زیرا ایران کشوری با نزدیک به یک میلیون مکان تاریخی به عنوان قدیمی ترین تمدن بشرییکی از اولین دولت-ملت های تاریخ را تشکیل داد، اختراعات بسیاری را برای اولین بار به بشریت ارائه کرد و تأثیر بسزایی در تاریخ تمدن در عرصه جهانی و منطقه ای داشت.
دکتر محمدرضا صالحی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
نمونه ای از این تأثیر عمیق بر تاریخ جهان، به گفته دکتر زیگیرید هانکه در کتاب «فرهنگ اسلامی در اروپا»، شکل گیری شالوده معماری گوتیک در قاره اروپا با اقتباس از معماری مسجد جامع اصفهان است. بنابراین به عنوان یک کشور مادر در تاریخ جهان، حفاظت از سرمایه های تاریخی ما یک ضرورت است که نه تنها جنبه داخلی، بلکه تداوم تاریخ منطقه و جهان را تکمیل می کند. این نکته موضوعی است که باید مورد توجه مقامات جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد. دولت کشور باید در نظر داشته باشد که حفاظت از میراث فرهنگی کشورمان در دو بعد قبل و بعد از اسلام دارای ابعاد و منافع مختلفی است که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
- میراث فرهنگی هسته هستی و حافظه تاریخی ملت ایران است. حفظ این میراث به ما کمک می کند که تاریخ را فراموش نکنیم، بدانیم چه بودیم و به کجا می توانیم برسیم. موضوعی که در چیزهایی مانند مکان های تاریخی، آیین ها، صنایع دستی، هنر و معماری ما متبلور می شود. این حس پیوند و توسعه تاریخی که ملت ایران در اعصار مختلف به آن دست یافته است، راهنمای کمک به توسعه آینده خواهد بود زیرا با تقویت خودآگاهی تاریخی، تجربیات حاصل از تلاش‌های خلاق جسمی و روحی ایرانیان گذشته را در اختیار ما قرار می‌دهد.
- حفظ حداکثری میراث فرهنگی کشور در دو بعد ایرانی و اسلامی به تقویت حس “یک ملت بودن” و “روح جمعی” در جامعه ایرانی کمک می کند. این امر با پرهیز از القای مفاهیمی مانند خود و غیر خود، به بقا و تداوم ماهیت و هویت سرزمین ما به ویژه در مواقع بحرانی کمک زیادی می کند. در این زمینه کارل یونگ اشاره می کند که هر ملتی ناخودآگاه جمعی دارد که در قالب ریشه های فرهنگی شکل می گیرد. وقتی آن ملت در معرض تهدید قرار می گیرد، این ریشه ها در قالب یک آگاهی جمعی، تاب آوری روانی آن را تقویت می کند.
- نمادها، یادمان ها و اسطوره های ملی می تواند انرژی روانی مقاومت در برابر فشارهای بیرونی را در جامعه در مواقعی مانند جنگ تقویت کند، زیرا الگویی را در اختیار مردم ایران می گذارد که یادآور ایثار و از خودگذشتگی برای ثبات کشور است. موضوعی که می تواند بخشی از معنای زندگی شهروند ایرانی را در حفاظت از وطن تعریف کند.
با توجه به این موارد به نظر می رسد نیاز است دولت به حفاظت از میراث فرهنگی کشور توجه بیشتری داشته باشد. از دید برخی مسئولان حتی تغییر پارادایم در این حوزه ضروری است زیرا این موضوعی است که منافع آن به طور مستقیم و غیرمستقیم بر خود دولت تأثیر می گذارد. نمونه آن در جنگ 12 روزه مشهود بود که استفاده از ظرفیت حوادث، شخصیت ها و اسطوره های تاریخی ملت ایران به دولت کمک کرد تا با قدرت بیشتری در برابر تهاجم خارجی مقاومت کند.
در واقع جمهوری اسلامی ایران با استفاده از ظرفیت میراث ملی که یادآور پیروزی‌های تاریخی ایرانیان بر متجاوزان بود، توانست در قالب بهره‌گیری از قدرت نرم فرهنگی که همه مردم را دور خود جمع کرده بود، کارایی قدرت سخت نظامی را به حداکثر برساند. با توجه به موارد ذکر شده لازم است دولت به این نکات توجه کند:
- ایرانیان یکی از مردمانی هستند که از چندین هزار سال پیش به معنای واقعی کلمه ملت ایران بوده اند. امروز هژمون نظام تک قطبی سابق آن را نمی پسندد و ما را کشوری می داند که از چندین قبیله تشکیل شده و به راحتی قابل تجزیه است. تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه، ایران را یک دولت ملت نمی داند، او تاریخ تمدن ما را زیر سوال برد و تمدن ما را به زندگی قبیله ای در قالب فرهنگ های بدوی تقلیل داد. از آنجایی که به زعم اندیشمندان ژئوپلیتیک، گفتمان امنیتی امروز در قالب جنگ روایتی ظاهر می شود، لذا دولت جمهوری اسلامی ایران باید در حفظ هر چه بیشتر میراث فرهنگی کشور تلاش کند تا بتواند روایتی واقعی از تمدن ایرانی به جهانیان ارائه کند و عظمت آن را در عرصه منطقه و جهان نمایان سازد. موضوعی که باعث افزایش قدرت ملی ما خواهد شد.
- القای روحیه میهن دوستی نیازمند ابزارهای تاریخی است که ملت ایران از دیرباز با آن آشنا بوده و در ذهن و قلب ایرانیان تأثیر بسزایی دارد. یکی از بهترین گزینه ها در این زمینه استفاده از میراث فردوسی یعنی شاهنامه فردوسی است. چنین میراث‌هایی ارزشمند هستند زیرا هم به بعد ایرانی و هم به بعد اسلامی جامعه ایرانی توجه می‌کنند و می‌توانند هر دو را همزمان تقویت کنند. دو بعد تمدنی که ملت ایران در طول تاریخ همواره آن ها را گرامی داشته و هرگز یکی را در مقابل دیگری قرار نداده است.
- لازم است دولت این نکته را جدی بگیرد که گذر از پیچ‌های تاریخی و همراهی مردم با دولت در این زمینه مستلزم تاب‌آوری ذهنی در سطح ملی است و در این زمینه، یادآوری یکپارچگی میراث فرهنگی مشترک می‌تواند کمک شایانی باشد. دلیل آن می تواند این باشد که میراث های تاریخی ملموس و ناملموس کشور نشان دهنده الگوهای تاریخی تمایل و توانایی ملت ایران به آنهاست.
- در زمینه بحث توسعه و نگاه به آینده ایران باید توجه داشت که توسعه امروز نباید توسعه دیروز پدران ما را از بین ببرد. به عنوان مثال توسعه قطار شهری در اصفهان نباید منجر به تخریب بناهای میراث جهانی این شهر شود. ساختمان هایی که در زمان خود ایجاد شده اند احتمالاً بسیار بیشتر از برخی از پروژه های توسعه ناپایدار امروزی فکر شده بودند. لازم است در تمامی طرح های عمرانی حفاظت از بناها و دارایی های تاریخی کشور لحاظ شود. دارایی هایی که ارزش های میراثی فراوانی در دل دارند و با بررسی پیچیدگی های وجودی آنها می توان توجهات و دستورالعمل های بسیاری را که طرح های توسعه در جامعه بشری امروزی به آن نیاز دارد از دل و جان این بناها بیرون کشید.
بیشتر بخوانید:
شهید باقری می گفت دولت باید جامعه پیچیده ایران و جهان/قدرت نرم را درک کند. زبان فارسی 40 درصد ریشه زبان ترکی است / جشن نوروز توسط 300 میلیون نفر
رئیس جمهور چین: ایرانیان ملت واقعی هستند/ مردم جهان مشتاق دیدار «ایران به تنهایی» در برابر ناتو، آمریکا و اسرائیل هستند/ سیاست مهم ترین عامل در توسعه گردشگری است.
تمایز علمی بین “هسته سخت” و “نظام سیاسی”
صدا و سیما نگذاشت همبستگی ملی برقرار شود
عملیات شناختی غافلگیری مردم در برابر عملیات غافلگیرانه اسرائیل/ ایران، گروه های مذهبی بین المللی و ملی، پیشگامان رسانه ای حمله اسرائیل به ایران.
216216
منبع: www.khabaronline.ir
