عبدالمحمد آیتی، نویسنده، نویسنده، محقق و مترجم که با کسب علوم حوزوی و تسلط بر ادبیات عرب و فارسی یکی از بهترین ترجمه های فارسی را به ویژه در ترجمه قرآن و نهج البلاغه به ثبت رسانده است. امروز بیستم شهریور ماه سالروز خاموشی ستاره ای است که در اردیبهشت 1305 در شهرستان بروجرد استان لرستان شروع به درخشش کرد و پس از درخشش در سرزمین ادبیات فارسی و علوم اسلامی در سال 1392 در سن 87 سالگی در بهشت زهرای تهران بر دستان نویسندگان و هنردوستان آرام گرفت.
اخبار آنلاین وی به بهانه گرامیداشت یاد و خاطره خود در این روز مروری بر زندگی و آثار ستودنی از خود به جای گذاشته است.
ادامه تحصیل برخلاف نظر پدر و شاگردش دکتر عبدالحسین زرین کوب
عبدالمحمد آیتی در شش سالگی به مکتب رفت و به فراگیری الفبا و خواندن کتاب های ادبی پرداخت.
در آن سالها هنوز مدارس مدرن توسعه نیافته بود و او تحصیلات سواد آموزی خود را به روش سنتی یعنی با حضور در مدرسه آقاباجی و بعدها مدرسه میرزا حسن مخلص آغاز کرد و بعدها در مدرسه آتی زاد یکی از اولین ها ادامه تحصیل داد. مدارس جدید بروجرد.
پدر استاد آیتی از او می خواست که در بازار تجارت کند و مغازه داشته باشد. اما با اصرار پدرش و با همه مخالفت های پدرش همچنان به تحصیل علم ادامه می دهد و به بازار نمی رود.
دوره اول متوسطه را به مدت سه سال در دبیرستان بروجرد گذراند. در دبیرستان از محضر دکتر «عبدالحسین زرین کب» بهره مند شد و به ادبیات علاقه مند شد.
ورود به حوزه در قم
به دلیل علاقه به علوم حوزوی، همزمان با تحصیل در دبیرستان، تابستان ها به حوزه علمیه آقا می رفت و به تحصیل جامع المقدم و سیوطی می پرداخت. عبدالمحمد آیتی در مهر 1324 به قم رفت و یک سال در حوزه علمیه قم به تحصیل پرداخت.
اخذ مدرک لیسانس با رتبه اول دانشگاه تهران
آیتی در سال 1325 وارد دانشکده الهیات اسلامی و معارف اسلامی دانشگاه تهران شد و دوره معارف اسلامی را به پایان رساند و در سال 1328 لیسانس گرفت و از اساتید وی می توان به محمود شهابی، موسی امید، مدرس رضوی، علی اشاره کرد. اکبر فیاض، غلامحسین صدیقی.
کسب رتبه اول در بخش
در شهریور همان سال با درجه معلمی به سمت معلم دبیرستان بابل منصوب شد. یک سال بعد به خرم آباد منتقل شد.
پدر سه فرزند در غیاب همسرش
از مهر 1332 به مدت 10 سال در دبیرستان های ساوه تدریس کرد. با وجود فوت همسرش و سختی های فراوان در نگهداری از فرزندانش که دو دختر و یک پسر کوچک بودند، علاوه بر تدریس در دبیرستان به نوشتن نیز می پرداخت و ارتباط زیادی با نشریات آن زمان داشت.
سردبیر ماهنامه آموزش
عبدالمحمد آیتی در سال 1349 سردبیر ماهنامه معارف شد و به مدت 10 سال در این سمت بود. در این ایام در دبیرستان های شبانه تهران تدریس می کرد.
شروع بازنشستگی، ادامه نویسندگی
آیتی در سال 1356 مدرس ادبیات داستانی دانشگاه فارابی و مدرس ادبیات داستانی و ادبیات عرب در دانشگاه دماوند در سال 1357-1358 بود. در سال 1359 بازنشسته شد و پس از آن وقت خود را وقف نویسندگی کرد و در 20 مهر 1370 به عضویت دائم فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد.
وی پس از تشکیل گروه دایره المعارف پژوهشی ادبی در سال های 1371 تا 1379، سرپرست این گروه و پس از آن ریاست شورای علمی دانشنامه پژوهشی ادبی فرهنگستان را بر عهده داشت. او در سال 2001 به عنوان چهره ماندگار معرفی شد.
تحقیق و آموزش همراه با آموزش
آیتی در کنار تحصیل همواره به تحقیق و پژوهش نیز پرداخته است. آن طور که خودش می گوید از سال 1329 که شروع به نوشتن کرده، هیچ وقت قلمش را زمین نگذاشته است. حاصل تلاش علمی وی حدود بیست عنوان کتاب در بیش از چهل جلد است.
ترجمه متون عربی به فارسی
نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغانوی اگرچه بیشتر به تألیف آثار مستقل علاقه داشت تا کار مستقل، اما با توجه به ضرورت آشنایی مردم کشورش با فرهنگ معاصر، راه ترجمه را برای کمک به انتقال دانش و فرهنگ سایر ملل برگزید. به جز چند مجموعه داستان و رمان که آیتی از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است، سایر ترجمه های او از متون عربی قدیم و جدید است.
کارهای متفاوت و متنوع
آثار آیتی از نظر سبک متفاوت و از نظر موضوع متفاوت، متنوع و شامل متون کهن تاریخی، ادبی و جغرافیایی اعم از قدیم و جدید است. تنوع آثار ترجمه شده با قلم آیتی حکایت از گستردگی و عمق اطلاعات تاریخی، جغرافیایی، مذهبی و ادبی و تسلط وی بر فن ترجمه و سبک های مختلف ادبی و نوشتاری دارد.
ترجمه ای شایسته از قرآن
عبدالمحمد آیتی ترجمه ای از قرآن ارائه کرده است که به گفته کارشناسان به خوبی انجام شده است. سه سال از عمر خود را صرف ترجمه قرآن کرد. در این ترجمه فقط متن به فارسی برگردانده شده است و در تفسیر درج نشده است. بهاءالدین خرمشاهی، محقق و مترجم قرآن، ترجمه آیتی را یکی از سه ترجمه برتر قرآن می داند که دارای زبانی شیوا، پایدار و امروزی است.
سلامت و استحکام عبارت پردازی و پرهیز از القاب فارسی و عربی گرایی افراطی و پرهیز از هرگونه پرکننده و زیاده خواهی از ویژگی های ترجمه بیت است که به گفته منتقدان از ارزش ادبی بالایی برخوردار است.
نهج البلاغه و ترجمه معروف آن
یکی از ترجمه های معروف آیتی، ترجمه او از نهج البلاغه است که اولین بار توسط بنیاد نهج البلاغه منتشر شد. به گفته منتقدان، ترجمه او از این کتاب یکی از معتبرترین ترجمه های فارسی این کتاب است.
مروری بر آثار آیتی
ترجمه ها
1. مجید قرآن، تهران، سروش، 1367.
2. نهج البلاغه، تهران، بنیاد نهج البلاغه.
3. صحیفه سجادیه، تهران، سروش، 1372.
4. امرزش، ابوالعلاء معری، تهران، اشرفی، 1347: عنوان اصلی این کتاب الغفران است و شامل سه جزء است. آیتی قسمت دوم را تلخیص و ترجمه کرده است.
5. آواره، رابیندرانات تاگور، شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1344.
6. باتلق، میکاو الطاری، تهران، کیهان، 1341ش.
7. بسیار رنج کشیدم، رمان فردوسی، ساتم الاق زاده، سرو، 1377، ترجمه از زبان تاجیکی.
8. تاریخ ادبیات عرب زبان، حنا الخوری، تهران، توس، 1362: این کتاب به عنوان کتاب برگزیده سال جمهوری اسلامی ایران در ادبیات عرب در قسمت ترجمه انتخاب شد.
9. کتاب الغارات تألیف ابراهیم بن محمد ثقفی، تهران، وزارت ارشاد، 1374ش.
10. الحوادث الجامعه (1381)، ابن الفوتی، تهران، انجمن آثار و اساتید فرهنگی.
11. تاریخ دولت اسلامی در اندلس، 5 جلد، عبدالله عنان، تهران، کیهان، 1371-1366.
12. تاریخ مختصر الدو، ابن العبری، تهران، فرهنگ علمی، 1377ش.
13. تاریخ یعقوبی، ابن چسیره یعقوبی.
14. تفسیر من هدی القرآن، سید محمدتقی مدرس، ج2-4 و 7.
15. تقویم البلدان، عمادالدین اسماعیل ابوالفدا، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1349ش.
16. حجاز در صدر اسلام، احمدالعلی، مرکز تحقیقات حج، 1375ش.
17. پیرامون فلسفه اسلامی، ابراهیم بیومی مدکور، تهران، امیرکبیر، 1361ش.
18. راز صخره ها، مجموعه داستان، سرو، 1377.
19. رنده، مجموعه بیست داستان از بیست نویسنده معاصر سوریه، تهران، سروش، 1376.
20. الابار، تاریخ ابن خلدون، 6 جلد، تهران، مؤسسه اطلاعات و تحقیقات فرهنگی، 1371-1363.
21. قصید صبا علویه، ابن ابی الحدید، تهران، بشارت، 1374ش.
22. ملنگت صبا، تهران، اشرفی، 1345.
23. گزیده و شرح خمسه نظامی (1371-1355)، تهران، دفتر نشر انقلاب اسلامی.
24. گزیده ای از مراجع حمیدی (1383)، تهران، میراث مکتوب.
25. جلال سعدی در غزل (1369)، گزیده و شرح تعدادی از غزلیات سعدی، تهران، هیرمند.
26. گنجور پنجگنج، گزیده و شرح اشعار نظامی (1374)، تهران، ایلمی.
27. شاهنامه بندری (1380)، (ترجمه)، تهران، انجمن آثار و اساتید فرهنگی.
خلاصه و شرح متون ادبی
28. تحریر تاریخ وصاف، تهران، بنیاد فرهنگ ایران 1346: آیتی این تاریخ 5 جلدی را که نثری پیچیده و تصنعی دارد، به زبانی ساده و روان در یک مجلد نوشته و واژه های دشوار آن را شرح داده است.
29. شرح شعر مانلی و پانزده قطعه دیگر از نیما یوشیج، تهران، فرزان، 1375ش.
30. جلال سعدی در غزل، تهران، هیرمند، 1369ش.
31. شکوه شعر، تهران، سازمان انتشارات و آموزش و پرورش انقلاب اسلامی، 1365ش.
ترجمه داستان کوتاه
1. طلوع سپیده نوشته خلیل جبران، ماهنامه آموزش، دوره 39، شماره 2.
2. ماست اثر فرانک اوکانر، ماهنامه آموزش، دوره 41، شماره 6.
3. کودکی که گنجشک ها را دوست داشت نوشته میخائیل نعیمه، ماهنامه آموزش و پرورش، دوره 41، شماره 7.
4. همتا ماترود اثر برتراند راسل، ماهنامه آموزش، دوره 41، شماره 7.
5. دزد اثر فرانسوا کوپه، ماهنامه آموزش، دوره 41، شماره 5.
6. پدر از ویلهلم شیمبتون، آموزش ماهانه، جلد 42، شماره 1.
7. کوه نقره ای نوشته سلمان لاکمرلوف، ماهنامه آموزش و فرهنگ، دوره 42، شماره 3.
8. مصلحت آمنه السعید، ماهنامه معارف، دوره 42، شماره 4.
9. ندای ایمان از پر بام چند، ماهنامه آموزش، دوره 43، شماره 1.
10. سکه قلب اثر دواد سکاکینی، ماهنامه آموزش، دوره 43، شماره 2.
11. دو برادر اثر میریام آلن دافورد، ماهنامه آموزش و فراگیر، دوره 43، شماره 5.
12. بازگشت از محمود تیمور، ماهنامه تعلیم و تربیت، دوره 43، شماره 6.
13. انگشتری از آیزاک دنیسون، ماهنامه آموزش و فرهنگ، دوره 43، شماره 7.
14. زندگی از موپاسان، ماهنامه آموزش و فرهنگ، دوره 44، شماره 2.
15. یکی از دوستان ماهنامه آموزش همینگوی، دوره 44، شماره 4.
مقالات
1. اثری جدید درباره شاه نعمت الله ولی; نامه فرهنگستان زمستان 1374 شماره 4.
2. فارابی; فرهنگ و زندگی، 1353، شماره 17.
3. در دنیا غریبی مانند شمس نیست; فرهنگ و زندگی سال های 1352 و 1353 شماره های 13 و 14.
4. داستان خلقت قرآن و مصیبت; صدف شهریور 1337 شماره 10.
5. رساله طییر ابوعلی سینا; صدف مادر 1337، شماره 9.
6. نقد غزلیات معاصر; فرهنگ نو، تیر 1332، شماره 9.
7. چند کلمه درباره شعر نو; فرهنگ نو اسفند 1331 شماره 5.
مقالات ترجمه
1. ابن باجه، حکیم اندلسی، تألیف حنا الخوری و خلیل جر; فرهنگ و زندگی، بهار و تابستان 1355، شماره 21 و 22.
2. فاجعه نوشته قمر کیلانی; گلچرخ بهمن 1371 شماره 5.
منابع: ویکی شیعه، سایت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بروجرد
منبع: www.khabaronline.ir
