نقطه ضعف فیلم های مذهبی در سینمای ایران کجاست؟/ افراط و تفریط استفاده شد

گل مظفری پور: به مناسبت روز سینما با جبار آذین نویسنده، مدرس و منتقد تلویزیون و سینما درباره وضعیت سینمای دینی گفت وگوی تفصیلی داشتیم. کمیت و کیفیت فیلم ها، آثار و آسیب های آثار دینی و نقش اساسی مدیران سینمایی در تعامل و استفاده از کارگردانان متدین و حرفه ای از جمله موضوعات مطرح شده در این گفتگو است.
گفتگو پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان با جبار آذین می خوانید:

تولید فیلم های مذهبی در سینمای ایران در سال های اخیر را چگونه ارزیابی می کنید؟

یکی از اقدامات پیگیر و هدفمند مسئولان و مدیران سینمایی در سه سال اخیر تولید آثار بر اساس فرهنگ و اعتقادات جامعه بود. اگرچه معتقدم نوع اصلی سینمای جمهوری اسلامی، سینمای مقاومت یا دفاع مقدس یا دینی است، اما با توجه به تغییرات متعدد مسئولان و تغییرات سیاسی در کشور، با توجه به دوره های مختلف، توجه لازم صورت نگرفته است. به محوریت تولید آثار مذهبی و مقاومت پرداخته است.
از این اقدام خوب، گاه به افراط و تفریط استفاده می شد و نتیجه آن جلوگیری ناخواسته از ساخت فیلم هایی در ژانرهای مختلف اجتماعی، کمدی، سیاسی، خانوادگی و … بود. تولید مونوتیپ در سینما مضر است.

دلیل این زیاده روی را در چه می دانید؟

در سه سال گذشته، دست اندرکاران سینمای کشور سعی در پوشش کاستی های ژانر مذهبی در گذشته داشتند. توجه به این موضوع به حدی بود که اکثر تولیدات سینمای ایران به سمت ساخت آثاری با مضامین مذهبی و مذهبی رفتند، یعنی زمانی مدیران کشور در عرصه تولید طنز و کمدی، اجتماعی، پلیسی، تاریخی فعالیت داشتند. و انواع دیگر آثار، زیرا برای جلب توجه متولیان سینما به سراغ تولیدات مذهبی رفتند.

اما این ضعف به معنای اشتباه بودن کار مدیران و هنرمندان سینما نیست، بلکه باید کاستی هایی را که کارگردانان قبلی در این دوره مرتکب شده اند، جبران می کرد، به همین دلیل فیلم هایی که تولید شده اند، هرچند کمتر از سینماگران شناخته شده گذشته، اما سینماگران نسل متأخران و جوان ترها نیز آثاری تولید کردند که باعث شد مردم دوباره به سمت تولیدات مذهبی بروند.

نوع سینمای دفاع مقدس ما که جنبه تشریفاتی، مذهبی، حق طلبانه، رزمی و مجاهدی دارد، اگرچه عناصر متعددی مانند حوادث، سلاح، جنگ و کشتار در آثار جنگی رایج است، اما به دلیل وجود اعتقادات و اعتقادات دین و ملیت مبارزان از نظر مضمون، محتوا و ساختار آثار در مقایسه با فیلم های جنگ جهانی متفاوت است.

ارزیابی شما از کیفیت این محصولات چیست؟

بیشتر فیلم هایی با مضامین دینی و مذهبی ممکن است تاریخ دینی بوده باشد که یا وقایع معاصر و یا وقایع دوران دفاع مقدس و یا وقایع غزه را به تصویر می کشد که تولید آنها با حمایت مدیران هنری به برخی از کارگردانان سپرده شده است. کمتر در میان آنها یک حرفه ای وجود دارد.

فقدان کارگردان حرفه ای و فیلمنامه حرفه ای و حتی گاهی استفاده از هنرمندان حرفه ای و مهمتر از آن عدم وجود پشتوانه پژوهشی لازم در رابطه با موضوع مورد استفاده یکی از نقاط ضعفی است که در این نوع آثار

در واقع فیلم هایی را می بینیم که ممکن است کارگردانی حرفه ای باشد اما به مضمون یک داستان خوب پرداخته نمی شود مثلا در شخصیت دفاع مقدس فیلمی ساخته می شود که همه با آن آشنا هستیم اما در فیلم ، شخصیت دین آدا تا حد امکان پردازش می شود. نگرفته است

تهیه کنندگان فیلم مذهبی چه ویژگی هایی باید داشته باشند تا یک اثر خوب بسازند؟

باید آثار دینی و مذهبی ساخت که خالق آن اعتقادات مذهبی داشته باشد. فردی که این ویژگی را ندارد در صحنه های گفتگوی عرفانی یا صحنه زیارت یا پیاده روی اربعین اثری سطحی و بلاغی تولید می کند. در حالی که در آثار مذهبی صحنه ها و شخصیت ها باید باورپذیر و دلنشین باشند. متأسفانه در عرصه هنر، آفرینندگان زیادی داریم که فقط در ظاهر مذهبی هستند.

کسانی که فیلم تاریخ اسلام یا تاریخ تشیع یا زندگی نامه یا یکی از بزرگان دین می سازند باید اعتقادات دینی داشته باشند و مبارزه خیر و شر را از مسیر اعتقادات دینی بر اساس یک تحقیق خوب در این زمینه به تصویر بکشند. وگرنه کارشون خراب میشه یک کار سفارشی است. ما در این موارد فیلم های زیادی داریم، چه در سینمای ایران و چه در سینمای جهان که سازندگانشان این آثار را بر اساس سفارش ساخته اند.

مثلاً درباره یکی از فیلمسازانی که نمی خواهم نامش را ببرم، فیلمی درباره یکی از شخصیت های دوران دفاع مقدس ساخته است. وقتی فیلم پخش شد خانواده آن شهید کار را دور از شخصیت شهید دانستند و به آن فیلم اعتراض کردند. به سینما آمدند. این ایرادات نشان می دهد که داستان فیلم به اندازه کافی تحقیق نشده است.

فیلم «قلب رقه» که این روزها در سینماها در حال اکران است تا چه اندازه توانست نقش داعش را به درستی معرفی کند؟

در فیلم «قلب رقه» ما شاهد یک سری حوادث و هیجانات با طعم عشق هستیم، اما نمی بینیم که داعش از چه زمانی پا به عرصه وجود گذاشت، از چه کسی خط می کشد، چگونه عمل می کند، چه آدم هایی با چه اقدامی و … جهان باید نسبت به این موجودات برخورد کند. داعش برای جذب این همه مردم چه کرده است؟

اما سوال اینجاست که چرا متدینین و مبارزین دنیا تدابیر مناسبی برای مقابله با آنها ندارند؟ در فیلم «قلب رقه» با توجه به مبارزه مبارزان راست راست مسلمان و غیرمسلمان در یک خط با صهیونیست ها و آمریکا که در این اثر نمایش داده شده است، مردم شاهد رشادت های کسانی هستند که می خواهند. حق در هنگام مبارزه بین حق و باطل.

اثری مثل «آسمان غرب» در جشنواره فجر گذشته با هزینه های هنگفتی که صرف ساخت آن شد، انتقادات زیادی را به همراه داشت. دستاورد تولید این فیلم چیست؟

فیلم «آسمان غرب» شخصیت ملموس جامعه دفاع مقدس ماست، اما شخصیت محور نیست، به ابعاد مختلف شخصیت و زندگی خانوادگی، زندگی اجتماعی و مبارزاتی به درستی پرداخته نشده است. حضار هم می گویند این فرد در یک نقطه از جبهه بوده و بعد شهید شده است! در حالی که آن شهید مانند بقیه با اعتقادات خاصی زندگی می کرد، باید زندگی طبیعی خود را نشان دهد.

باید همان سیر طبیعی باشد که مثل همه افراد خانواده و جامعه با دغدغه ها و مشکلاتش زندگی کند و این شهید از کجا به این مرحله رسید و با چه اعتقادی به جبهه رفت و نتیجه این حرکت ، که شهادت بود، چه مقامی دارد. آورده نمایش داده شده است. چنین اثری از هنرمندانی که دانش و تخصص بالایی در زمینه سینما و هنر ندارند فیلم ضعیفی به حساب می آید.

از سوی دیگر حتی ممکن است آثاری مانند «آسمان غرب» توسط هنرمندان حرفه ای ساخته شود، اما چون اشتیاق و تحقیق لازم انجام نمی شود، از نظر محتوایی دچار مشکل می شوند.

کدام فیلم های مذهبی جزو موفق ترین فیلم های این سه سال هستند؟

فیلم های «آسمان غرب» و «قلب رقه» با ضعف هایی که دارند آثار خوبی هستند اما فیلم های بهتری مثل «غریب» داریم که اثر درخشانی در سینمای ایران است. این اثر شخصیت پردازی خوبی دارد و پیام فیلم به درستی منتقل شده است.

از دیگر آثار درخشان سه سال اخیر در ژانر مذهبی می توان به فیلم «وضعیت مهدی» اشاره کرد که یکی از بهترین و موفق ترین ساخته های سه سال اخیر است.

خطرات ضعف چنین آثاری برای جامعه چیست؟

حاصل چنین کاستی ها و ضعف هایی از دوره ای است که هنوز ادامه دارد، مجموعه فیلم هایی است که در هالیوود علیه ایران و اسلام ساخته شده است که تاریخ کشور ما را تحریف و تحقیر کرده است. باورهای مردم را تغییر داده است. مثل فیلم سیساد که تاریخ ایران را تحریف کرد و مردم ایران را مردمی وحشی و عقب مانده معرفی کرد.

یعنی آنها علیه ایران و مسلمانان تلاش می کنند، اما ما به این شکل عمل نکردیم. یکی از بدترین ضعف های سینما و حتی تلویزیون ایران این است که فیلم روشنگرانه ضد آمریکایی یا ضد امپریالیسم یا ضد صهیونیستی نداشتیم و نساختیم.

ریشه این همه تعلل را از کجا پیدا کنیم؟

من نقطه ضعف اصلی را در نگاه مدیران هنری و برخی هنرمندان می بینم. اگر کارگردانان درک کاملی از مضامین و موضوعات داشته باشند و شناخت کافی از هنرمندان و توانایی های آنها داشته باشند، می توانند از هنرمندان حرفه ای دعوت به نوشتن فیلمنامه های خوب و قوی کنند و با تلاش کارگردانان خوب ساخته و اجرا شوند.

چرا هنوز این اتفاق نیفتاده است؟

اگر نوعی هم افزایی و تعامل مناسب بین مدیران متعهد سینمای کشور وجود داشته باشد، بله، آن وقت است که شاهد درخشش آثار دینی، مذهبی، ملی و دفاع مقدس نه تنها در کشور بلکه در جهان خواهیم بود. حاصل آن رضایت مخاطب، رشد باور دینی، امید به زندگی و آینده خواهد بود.

لطفا راهکارهای خود را برای تزریق این امید به جامعه در تولیدات سینمای دینی ارائه دهید:

شناسایی و جذب هنرمندان ماهر و حمایت از آنها از وظایف اصلی مدیران سینما است. باید این افراد را شناخت و به آنها توجه کرد و سپس با حمایت های مادی و معنوی شرایطی فراهم کرد تا بتوانند فیلم هایشان را درست بسازند.

در زمان اکران فیلم باید تبلیغات اجتماعی و شهری مناسبی برای آنها انجام شود و بحث های رسانه ای و اجتماعی گسترده ای صورت گیرد که این هنرمندان که نمونه خوبشان «موقعیت مهدی» است که در پژوهش، بازیگری و کارگردانی موفق هستند و همینطور است. نمونه ای که اگر از این نوع کارها و افراد حمایت شود و مسئولان ما تحت تأثیر نفوذهای سیاسی نباشند و سلیقه ای عمل نکنند، فیلم های مذهبی و مقاومتی خوب ساخته می شود تا محور و تکان دهنده شود و ساختار سینمای ملی ایران.

اگر روز سینما را در تقویم داریم، آیا واقعا سینمای ما ملی شده است؟

متأسفانه به دلیل ضعف های فراوان، اگرچه هنرمندان ملی داریم، اما هنوز سینمای ملی نداریم، یعنی سینمای ملی مشخص، فعال و هدفمندی در کشور نداریم.

متأسفانه هنوز ساخته نشده است، زیرا همانطور که گفتم اگر قرار است در کشور سینمای ملی داشته باشیم باید بر اساس آثار دینی، مذهبی و مقاومتی باشد. ملی شدن

اسم این سینمای غیرملی را چیست و سینمای ملی چه ویژگی هایی دارد؟

وضعیتی که وجود دارد، بازار حیله گری است که در آن انواع و اقسام فیلم ها دیده می شود. حالا همه جا فیلم های شبه کمدی روی پرده دیده می شود و بیشترشان ارزش یک بار دیدن را هم ندارند. چون سطحی، بی محتوا و بی محتوا هستند و ساختار هنری خوبی ندارند و فقط برای کسب درآمد در گیشه ساخته می شوند.

در روز ملی سینما باید توجه ملی به خاستگاه، حیات و قوام سینمای ملی معطوف شود.

سینمای ملی باید پاسخگوی نیازهای ملی باشد، اما محوریت آن فیلم های دینی باید در جامعه دینی و مجهز به باورهای ملی و مذهبی باشد. این باور ملی را فقط در آثار ملی می توانیم متجلی کنیم.

یکی از شعارهایی که چه در تلویزیون و چه در سینما تکرار می شود و اجرا نمی شود، توجه به سبک ایرانی اسلامی است. سینما باید مبتنی بر دین باشد، هرچند دین چیز کوچک و بسته ای نیست.

دین به وسعت اعتقادات الهی است، یعنی هر حرکتی که خیر، زیبایی، سعادت، عشق، محبت و امید را به جامعه عرضه کند، فیلمی دینی است، مشروط بر اینکه حرمت ها و کرامات خانواده ها، جامعه و مردم در آن گنجانده شود. . بر اساس این ویژگی ها باید در همه ژانرها برای هر سلیقه و علایق جامعه فیلم تولید شود. در این صورت به آن سینمای ملی ایران می گویند.