دانشگاه ها و بوروکراسی تحمیلی شورای عالی انقلاب فرهنگی

دولت جدید شروع به کار کرده و انتخاب روسای دانشگاه ها به موضوع داغ جامعه علمی تبدیل شده است. اساتید، دانشجویان و مقامات سیاسی بیش از همه نگران این موضوع هستند. تجربه نزدیک به 20 سال حضور در دانشگاه به عنوان مدرس چند نکته را به من آموخت:

یکی اکثر رؤسای دانشگاه ها – به جز موارد معدودی – بدون نظر مؤثر اعضای هیئت علمی دانشگاه ها انتخاب می شوند و اکثراً انتخابات سیاسی است. کمیت و کیفیت این انتخاب های سیاسی در دولت های مختلف متفاوت است.

دو من هنوز نشنیدم که رئیس دانشگاهی انتخاب شده باشد که قبل از انتخاب، برنامه های خود را برای اداره دانشگاه در جایی مانند جلسه اساتید دانشگاه، هیئت امنا یا کمیته منتخب اساتید ارائه کرده باشد. شاید این اتفاق افتاده باشد، نمی‌دانم، اما قطعاً این یک رویه رایج نیست.

سه رئیس دانشگاه به جای اینکه در مقابل اساتید و دانشجویان مسئول وضعیت دانشگاه باشد، مسئول شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و مسئولان سیاسی و امنیتی خارج از دانشگاه است.

چهار معیارهای رئیس دانشگاه شدن هیچ وقت مشخص نیست. مثلاً در یک مورد واقعی در دانشگاه الف، از آقای ب، که رئیس دانشگاه و وزیر علوم شایسته بود، تا آقای ج، که حتماً فردی نامناسب برای ریاست دانشگاه بوده است. دانشگاه، رئیس دانشگاه شدند.

پنج هیچ رئیس دانشگاهی در ایران ثبات دوره مدیریتی را تجربه نمی کند. نه طرحی داد، نه رای اعتماد علمی- مدنی (نه سیاسی) به جایی رسید و با سیاسی شدن، تحت تاثیر جریانات و اتفاقات سیاسی تغییر می کند. حداکثر عمر رئیس دانشگاه 8 سال برابر با دو دولت است. این هم به شرطی که یک اتفاق سیاسی یا حتی دانشجویی در اواسط دوره او – مثل یک مهمانی دانشجویی که به مذاق عده ای خوش نیامد – به ریاست جمهوری او پایان ندهد. رئیس دانشگاه با برنامه ای که از آن دفاع کرد و به اعضای هیئت علمی متعهد شد، رئیس نیست. بنابراین، پاسخگویی به اعضای هیئت علمی اغلب اولویتی برای پیگیری آن برنامه نیست. حفظ موقعیت در برابر نیروهای سیاسی خارجی ارجح است. این به معنای غیبت روسای محترم دانشگاه ها و پایبند به اصول علمی و تخصصی نیست، بلکه این رویه غالب است.

شش. ضوابط انتخاب استاد، اخراج استاد، تغییر رشته، تأسیس رشته و… همه با جزئیات گیج کننده ای توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم تعیین می شود. روسای دانشگاه ها و سطوح پایین مانند روسای دانشکده ها و گروه ها کاملا بسته نیستند و راه هیچ خلاقیتی بسته نیست، اما در بوروکراسی تحمیلی از بالا و عمدتاً شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه بیشتر شبیه به یک دفتر هضم شده در بوروکراسی در شهری دورافتاده است تا جایی که باید فضاهای بازی برای خلاقیت و ایده های نو باشد..

هفت. برخی از دانشگاه های بزرگ مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس یا دانشگاه امیر کبیر ممکن است از نظر اختیارات و آزادی های روسای دانشگاه ها (به ویژه در دانشگاه صنعتی شریف) با دانشگاه های دیگر تفاوت هایی داشته باشند، اما غالب است. عمل اعمال مجموعه ای از قوانین سختگیرانه است. این یک گلوگاه است که تمرکز زیادی روی دانشگاه ها دارد.

هشت. آنچه در بند هفت گفته شد، دست و پای رئیس دانشگاه و کل دانشگاه را برای ایفای نقش محلی می بندد. ایران کشوری پهناور با فرهنگ ها، ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و مسائل مختلف در هر جغرافیا و منطقه است. رئیس دانشگاه در شرایط کنونی کسی نیست که از خلاقیت و توان فکری و مدیریتی خود برای شناخت و تعریف مسائل بومی و تطبیق ظرفیت های دانشگاه برای کمک به حل مسائل بومی استفاده کند. بلکه اوست که از مرکز دستور می گیرد، طبق مقررات و زیر نظر نهادهای بیرونی عمل می کند. این وضعیت کارآمدی دانشگاه را به شدت کاهش می دهد.

اگر دولت چهاردهم می‌خواهد وحدت را در دانشگاه تعریف کند، یکی از راه‌هایش این است: اصلاح رویه انتخاب روسای دانشگاه‌ها به گونه‌ای که دانشگاه را از اختیارات بیرونی (سیاسی، غیرعلمی) رها کند و به الزامات علمی پاسخ دهد. نهادها و مسئولیت اجتماعی در قبال محیط خارجی چنین دانشگاهی می تواند در توسعه و سازندگی کشور موثر باشد. ادامه وضع موجود، زوال دانشگاه است.

آنچه نوشتم به این معنا نیست که رئیس دانشگاه شایسته ای در کشور وجود ندارد، به معنای رویه حاکم و آثار آن است.

منبع: کانال نویسنده

بیشتر بخوانید:

توهم مشروطه، انقلاب 57، انتخابات خرداد 1355 و 1403
انقلاب علمی خاموش و انفعال ما / پیشگامی در تولید اندیشه مستلزم تفکر آزاد از قیود تحمیلی است.
محمد فضلی: مجازات مفسدان اقتصادی فساد را از بین نمی برد. شاید فقط افکار عمومی را التیام بخشد
افشای دستمزدهای چند هزار میلیاردی احمد توکلی برای هیئت ۷ نفره تولید! / دولت برای خانه دار شدن مردم فاتحه بخواند اگر…