آبان 1373 (28 جمادی الاول 1415 هجری قمری) سالروز رحلت آیت الله سید رضا صدر است. وی با تلاش بی وقفه خود در حین تدریس و سخنوری و تربیت شاگردان توانست تالیفات و آثار بسیاری بر اساس نیازهای فرهنگی جامعه از خود به جای بگذارد.
پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغانوی به مناسبت سالگرد درگذشت این نویسنده و اندیشمند نقل ازی از زندگی وی را مرور کرد که در ادامه می خوانید.
از چپ: سیدصدرالدین صدر (پدر)، سید رضا صدر و سید موسی صدر
لقب صدر برای این خاندان
آیت الله سید رضا صدر (1300 – 1373)، فرزند آیت الله سیدصدرالدین صدر و برادر امام موسی صدر، از علما و مراجع شیعه بود. خاندان صدر شاخه ای از خاندان شرف الدین و شرف الدین شاخه ای از خاندان نورالدین هستند.
این خانواده سالها در جبل عامل لبنان زندگی می‌کردند و از این رو به عامل معروف شدند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام و از خانواده های مذهبی معروف در ایران، عراق و لبنان می باشند.
لقب صدر برای این خاندان به منظور نسبت دادن به سیدصدرالدین موسوی عاملی اصفهانی به دلیل شهرت علمی و به ویژه فقهی او بود که فرزندانش همگی به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می کرد برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی معروف شدند.
برخی به دلیل مهاجرت از جبل امل به عراق در کودکی به صدرزاده یا صدر عاملی نیز معروف بودند. چند تن از علمای خاندان صدر ملقب به صدرالدین هستند.
جایگاه معتبر دینی و علمی
جایگاه ممتاز دینی، علمی و حوزوی سیدصدرالدین عاملی باعث شد که اکثر فرزندان، نوادگان، نوادگان و فرزندان ذکور وی نام او را «صدر»، «صدر عاملی»، «صدر جبل عاملی»، «صدر اصفهانی» به خود اختصاص دهند. «صدر کاظمینی» یا «صدرزاده» نامیده شود البته بعدها برخی از شاخه ها به «عاملی»، «خادم الشریعه» و «مستجاب الدعوتی» معروف شدند.
جایگاه سید رضا صدر در خاندان صدر
پدربزرگ سید رضا آیت الله سید اسماعیل صدر بود که در سال 1216 در اصفهان به دنیا آمد، اما پدر و مادرش از جبل عامل لبنان به این شهر مهاجرت کرده بودند.
در زمان حکومت خلفای عثمانی در لبنان که کشتار و غارت شیعیان برای عوامل آن امری عادی و روزمره بود، پدر سید اسماعیل که در روستای «شادغیث» در حومه «مراکه» زندگی می کرد. «جبل عامل» لبنانی، آن روستا را به آنجا نقل مکان کرد، عراق را ترک کرد و پس از اقامت کوتاهی در آنجا به ایران نقل مکان کرد و در شهر اصفهان (که در آن زمان حوزه علمیه پررونقی داشت) ساکن شد.
پدر
پدرش آیت الله العظمی سیدصدرالدین صدر بود. در مشهد مقدس اقامت گزید. اندکی بعد به دعوت مرجع عالیقدر و مؤسس حوزه علمیه قم، شیخ عبدالکریم حایری یزدی، به سمت قائم مقامی و جانشینی ایشان به قم هجرت کرد و پس از سالها تلاش و خدمت، در همان جا درگذشت.
مادر
صفیه مادر سید موسی دختر آیت الله العظمی سید حسین طباطبایی قمی از عترت پاک رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود.
سید رضا صدر در کنار پدرش
تولد
سید رضا در پنجم رمضان 1339 قمری برابر با 1300 خورشیدی در مشهد مقدس دیده به جهان گشود. سید رضا صدر از سلسله سادات موسوی است و نسب او با 32 واسطه به امام همام حضرت موسی بن جعفر علیه السلام می رسد.
آموزش و پرورش و اساتید
سید رضا صدر پس از گذراندن دوره ابتدایی دروس ادبیات را تا مقطع متوسطه نزد اساتید معروف مشهد مقدس فرا گرفت. از آنجایی که حوزه مشهد از نظر علوم ادبی در سطح بالایی قرار داشت، از ادبیات قوی برخوردار بود. ایشان دروس مغنی و متوّل را با شهید مطهری در میان می گذاشتند و ارتباط این دو بزرگوار به حدی بود که پس از عزیمت ایشان به قم، شهید مطهری نیز به قم مهاجرت کردند.
دروس سطح را نزد اساتید بزرگ حوزه قم فرا گرفت. خود ایشان در خاطره ای ذکر کرده اند که قبل از اذان صبح در حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) کل کتاب مکاسب را با شهید سید اسدالله مدنی در میان می گذاشتند.
سید رضا صدر دروس خارج فقه و اصول را از محضر پدر بزرگوارش و آیت الله العظمی سید محمد حجت کوه کمره ای تا پایان عمر آن دو بزرگوار فرا گرفت. مدتی در درس خارج فقه آیت الله العظمی بروجردی شرکت کرد و از محضر آیت الله سید محمد محقق داماد بهره های فراوان برد.
او نیز از شاگردان ممتاز امام خمینی به شمار می رفت و دروس فلسفه و عرفان را نزد آن حکیم فرزانه فرا گرفت. وی در همین زمینه گفت: ما پنج یا شش نفر بودیم که نزدیک به پنج سال نزد امام عرفان درس خواندیم و این درس بر اساس متن خاصی نبود، بلکه یکی از مطالبی بود که ایشان از دیگران دریافت کرده بودند. عارفان.”
آموزش و تبلیغات
سید رضا صدر به دلیل نبوغ خود در جوانی به درجه اجتهاد رسید و در حین تحصیل به تدریس دروس حوزه پرداخت و از اساتید معروف حوزه به شمار می رفت. زمانی که امام خمینی به نجف اشرف تبعید شد، از ایشان خواست که حتماً اسفار و سایر کتب فلسفی را در قم تدریس کنند که ایشان پذیرفتند.
برخی از شاگردان سید رضا صدر
برخی از شاگردان وی عبارتند از: سید مصطفی خمینی، مهدی شب زنده دار، محمد مومن، علی اکبر ناطق نوری و…
از سال 1328 بوده است. درس اخلاق را از شبهای پنجشنبه در قم در منزل پدری خود (حرم، کوچه بهار) آغاز کرد. این دوره تا سال 1346 که عازم تهران شد، ادامه یافت. این دروس به قدری جامع و نافذ بود که هنوز بسیاری از بزرگان قم حافظه خود را فراموش نکرده اند. درس های اخلاقی او با عمل همراه بود. وی مصداق بارز این حدیث امام صادق علیه السلام بود که به شیعیان خود می فرماید: «بی سنت شما برای مردم دعای خیر کنیم».
از راست: غلامرضا گلسرخی کاشانی، مجتبی محمدی عراقی، سید موسی صدر،
عبدالامیر قبلان، سید رضا صدر، سید یونس عرفانی و محمود خلیلی
حرکت به سمت قم
آیت الله صدر در سال 1346 قم را به مقصد تهران ترک کرد و در مناسبت های مختلف (مانند ماه مبارک رمضان، ولادت و شهادت اهل بیت) در مسجد امام حسین (علیه السلام) در شرق تهران نماز جماعت و ایراد سخنرانی کرد. .
این سخنان با استقبال نادری مواجه شد و تأثیرات عمیقی بر مردم ایجاد کرد. همانطور که اثر معنوی آن هنوز باقی است. علاوه بر این، در آنجا به تدریس فلسفه و فقه و اصول نیز می پرداخت و هر روز افراد زیادی برای پرسش از مسائل شرعی و … نزد او می آمدند.
مسجد امام حسن عسکری به مدت شانزده سال
در سال 1357 مجدداً به قم بازگشت و به مدت شانزده سال در یکی از نمازخانه های مسجد امام حسن عسکری علیه السلام به سخنرانی و تدریس مشغول شد.
مرگ
مرحوم آیت الله سید رضا صدر پس از سالها مجاهدت علمی در 28 جمادی الاولی 1415 هجری قمری (21 آبان 1373 هجری قمری) در سن 76 سالگی دار فانی را وداع گفت و به دیدار معبود خود شتافت. پیکر مطهرش از مسجد امام حسن عسکری(ع) به سمت حرم حضرت معصومه(س) تشییع شد. در حیاط بزرگ (آینه) اتاق 33 دفن شده بود.
آثار و تصنیف ها
- شرح علی العروة الوغطی (نظریات فقهی او در حاشیه کتاب العروة الوغتی نوشته شده است);
- استقامت؛
- تفسیر سوره حجرات (تفسیر جدید و اخلاقی از سوره حجرات);
- سالار شهیدان (شرح زندگانی امام حسین (علیه السلام) از تولد تا شهادت)؛
- حسین یوسف (این کتاب که تفسیری بر سوره یوسف است توسط حجت الاسلام شیخ مهدی غروی قوچانی به زبان عربی در بیروت چاپ شده است).
- دروغ می گوید
- حسادت کردن
- راه قرآن؛
- رساله ای در قرآن پژوهی;
- رساله ای در «العادله فی فقه»;
- راه محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)؛
- راه علی (علیه السلام)؛
- راه مهدی (علیه السلام)؛
- زیارت امام رضا (علیه السلام);
- زن و آزادی؛
- زیر درختان سرو (مجموعه داستان)؛
- سخنان رهبران کمونیسم در مورد خدا;
- فلسفه آزاد;
- مرد وفادار
- مقدمه غایة المرام;
- مقدمه نامه محقق;
- محمد در قرآن;
- نشانه هایی از او (دو جلد)؛
- نگاهی به آثار شیخ طوسی;
- یوم الانسانیه در حدیث غدیرخم;
- حسن یوسف – از آثار آیت الله سید رضا صدر
- اجتهاد و تقلید (فقه استدلالی);
- المسیح (علیه السلام) در قرآن (این کتاب توسط مرحوم علی حجتی کرمانی ترجمه شده است);
- اربعون و ماتا مسیله فقیه (دویست و چهل سؤال فقهی); این کتاب حالت مشق دارد و نویسنده در قالب اجتهاد به سوالات آن پاسخ داده است.
- ارث زوجه (این کتاب یک فقه استدلالی است و به پیشنهاد آیت الله بروجردی (قدس سر) تألیف شده است).
- فقه مذاهب اهل بیت علیهم السلام (کتاب دعا);
- احکام سه گانه (قاعده الفراق، الطشق و الحیلله).
- الفلسفه علیا;
- اسلام ما (معرفی اسلام به زبان ساده);
- الجهاد و الثوره;
- بانوی کربلا (ترجمه کتابی از عایشه بنت الشاطی، نویسنده مشهور مصری، درباره زندگی حضرت زینب(س));
- برهان سیدکین;
- سبد (مجموعه ای است مانند کشکول)؛
- خلیفه رسول خدا;
- خواجه نصیرالدین طوسی;
- حاشیه بر اسفار صدر المطلحین;
- درست و نادرست؛
- دیوان شعر;
- پیام در قطعات;
- رساله فی الحکم نجاسة الباطن;
- رساله فی الشبهة العبیه;
- رسالت فی ملاقی (احد الشبحه المحصوره);
- پیام در مقدمه تعهد;
- صحائف فی الفلسفه (حاشیه شعر حاج ملاهادی سبزواری);
- مقدمه نهج الحق (علامه حلی);
- نفایس الاصول.
منبع: www.khabaronline.ir
