نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغاندر شهر تبریز افراد کمی مسافران را به دیدن رباع رشیدی تشویق می کنند. راننده تاکسی که قرار است ما را به آنجا برساند می گوید در این سه سالی که با ماشین رفت و آمد می کند این اولین بار است که از مسافری می شنود که می خواهد ربع رشیدی را ببیند. که ثبت جهانی شده است، به تله‌کابین ال گلی یا عینالی بروید».
ایسنا نوشت: ربع رشیدی در خیابان عباسی تبریز، در محله تاریخی باغ میشه که پشت پمپ بنزین و در میان حصاری پنهان شده، قرار دارد. تابلوی کوچک آن نیز با درختان کنار خیابان استتار شده است. مساحت ربع رشیدی در حال حاضر حدود 13 هکتار است، اما خانه ها با شکستن مرز به اوج خود رسیده اند. محمد رحمت پور، مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی می گوید: آزادسازی محوطه تحت تصرف املاک خصوصی بخشی از اهداف اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی است.
ربع رشیدی که به عنوان یکی از اولین دانشگاه های بین المللی جهان معرفی شده است، حدود 750 سال پیش در شهر تبریز و در دوره غازان خان ایلخانی توسط خواجه رشیدالدین فضل الله حمدانی وزیر و دانشمند معروف دوره مغول ساخته شد. . محوطه آن در تاریخ 10 دی 1354 به شماره 943 در فهرست آثار ملی ایران و محوطه و حریم آن در 23 مرداد 1378 توسط اداره کل ثبت آثار کشور به ثبت رسیده است. احمد حمزه زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی می گوید: آنچه امروزه به عنوان محوطه تاریخی ربع رشیدی تبریز شناخته می شود مربوط به آثار برجای مانده از شهرک دانشگاهی ربع رشیدی و همچنین آثاری از شهرک دانشگاهی ربع رشیدی است. دوره صفویه بر روی تپه ربع رشیدی به نام قلعه رشیدیه یا قلعه تبریز ساخته شده است.
این منطقه که برای حفاظت بیشتر حصارکشی شده است، اکنون به روی بازدیدکنندگان بسته است و یک واحد امنیتی دائماً از آن محافظت می کند. برای ورود به منطقه ربع رشیدی باید با مرکز میراث ملی ربع رشیدی و یا اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی هماهنگ کنید.
رحمت پور ادامه می دهد: در حال حاضر تمام اعتبار تملک را داده ایم، زیرا نمی توانیم خانه های شخصی را گودبرداری کنیم.
او یکی از خانه هایی را که در منطقه ربع رشیدی ساخته شده و پس از تملک تخریب شده را نشان می دهد و می گوید: «مردم در دوره ای بدون توجه به اینکه این منطقه چه بوده و چه تاریخی داشته، خانه ای بر روی آن ساخته اند، در آنجا زندگی می کردند. وقتی معلوم شد اینجا ربع رشیدی است، تملک آن شروع شد».
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی درباره تعداد خانه هایی که باید تملک شود به ایسنا گفت: در محدوده ربع رشیدی حدود 30 خانه وجود دارد و حدود 5 تا 6 درصد مساحت را خانه هایی اشغال کرده اند که باید مساحت ربع رشیدی در حال حاضر 13 هکتار است و هر چیزی که خارج از حصار است، جزء حرم است.
باستان شناسان ایرانی و آلمانی پیش از شیوع کرونا در پردیس روبا رشیدی کاوش می کردند، اما به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی، دانشگاه رباع رشیدی هنوز از زمین بیرون نیامده است. کاوش‌های باستان‌شناسی ربع رشیدی بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که بین دانشکده باستان‌شناسی آلمان، دانشگاه هنر اسلامی و پژوهشگاه میراث فرهنگی به امضا رسید، به سرپرستی بهرام آجرلو در پنج فصل انجام شد. رحمت پور می گوید: «این مجموعه باید مورد کاوش قرار گیرد تا جزییات بیشتری به دست آید. آنچه اکنون از این مجموعه دانشگاهی می دانیم بیش از وقف نامه ربع رشیدی است و آنچه از خاک بیرون آمده بیشتر مربوط به دوره های صفوی، قاجار، پهلوی و پهلوی است. یکی دو سازه به دوره ایلخانی.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی دلیل توقف کاوش های باستان شناسی در این محوطه را با توجه به اینکه هنوز باستان شناسان به مجموعه دانشگاه نرسیده اند، می گوید: کاوش ها قبل از شیوع کرونا در حال انجام بود، اما پس از آن اعتباری برای ادامه کاوش های ربع رشیدی نیاز است، زیرا زمانی که کاوش باستان شناسی انجام می شود باید مرمت، حفاظت و مطالعه نیز انجام شود. فقط بحث اکتشاف نیست، اکتشاف بخشی از کار است، کار اصلی مرمت و حفاظت است».
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی درباره اندازه اصلی رباع رشیدی می گوید: در سند ربع رشیدی ابعاد آن مشخص نشده است، اما محدوده بین کوه عینالی و باغ، محدوده دانشگاه رباع رشیدی است. تقریباً نیمی از تبریز است.» اما اکنون این مساحت 13 هکتار است. به هر حال این دانشگاه حدود 700 سال پیش ساخته شده است و در طول زمان با تجاوزات زیادی مواجه شده است و اکنون کاری نمی توان کرد».
حمزه زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی نیز درباره تلمکس می گوید: مجموعه ربع رشیدی تبریز هم اکنون در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار دارد به طوری که بخشی از املاک متعلق به ربع رشیدی در تبریز توسط بخش خصوصی و با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و شهرداری کلانشهر تبریز تملک شده است.
ربع رشیدی همانطور که مدیر پایگاه میراث فرهنگی بر اساس نتایج کاوش‌ها و آزمایش‌های ژئوفیزیک توضیح می‌دهد، «شهرکی دانشگاهی بود که بیشتر روی پزشکی متمرکز بود، همچنین در وقف‌نامه ربع رشیدی آمده است که کوچه‌هایی برای قاریان قرآن وجود داشت. ، محله های مخصوص دانشجویان پزشکی است و طبق وقف نامه، مجموعه بسیار بزرگی بوده که از نقاط مختلف جهان دانشجو می پذیرفتند و این مجموعه بعدها مورد حمله و تخریب قرار گرفت و در دوره صفویه نیز مصالح دوره ایلخانی از بین رفت برای ساختن برج‌هایی برای استقرار توپ‌های جنگی استفاده می‌شد که آثار آن هنوز هم دیده می‌شود، اما در حملات عثمانی‌ها نیز تخریب شد و بخشی از آن باقی ماند که در همان زمان بخش‌هایی از آنها با باستان‌شناسی مرمت شد. کاوش‌ها در دوره قاجاریه و پهلوی مجدداً در همین محوطه بناهایی ساخته شد که در میان آنها برج کبوترخانه قاجار باز مانده است.
رحمت پور می افزاید: ربع رشیدی نه تنها دانشگاه بود، بلکه محل تولید کاشی های آبی فیروزه ای بود، از همان مدلی که در مسجد کبود تبریز به چشم می خورد. او یکی از سازه های شناسایی شده در کاوش باستان شناسی را نشان می دهد و می گوید: این سازه مربوط به دوره ایلخانی است، نیاز به بررسی بیشتر دارد، اما گمان می رود کاشی های مسجد کبود در اینجا تولید شده است.
اکنون که کاوش در ربع رشیدی متوقف شده است، مدیر پایگاه میراث فرهنگی می گوید: در حال حاضر در حال ایجاد زیرساخت های مسیر گردشگری و سرویس های بهداشتی و تجهیز کارگاه ها بر اساس اعتباری است که دریافت شده است.
وی با یادآوری اینکه ربع رشیدی مجموعه بسیار کاملی بوده است، ادامه می دهد: در تقدیم آن آمده است که آب مصرفی در ربع رشیدی جدا از آب تبریز بوده و آب رودخانه مجاور با طوبی (گل رس) به محله رشیدی منتقل می شده است. لوله‌ها) و در این مجموعه استخری وجود داشت که از طریق آن آب با لوله‌های سفالی توزیع می‌شد.
به گفته حمزه زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی، موقوفه ربع رشیدیه اثری «گرانبها» و «بی نظیر» توصیف شده است که به گفته وی در سال 1385 در «برنامه خاطره جهانی» به ثبت رسیده است. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) نیز به منظور ایفای مسئولیت خود در حفظ و معرفی میراث مستند در جهان و بر اساس اعلام رسمی کمیته حافظه جهانی، اجرای برنامه حافظه جهانی را از سال 1992 آغاز کرد. تقدیم رباب رشیدی در اجلاس پروتوریا در آفریقای جنوبی (11 تا 15 ژوئن 2007) به عنوان اولین اثر ایران در حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید.
رحمت پور، مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی نیز درباره تکلیف ثبت ربع رشیدی می گوید: با سهمیه و رویه محدودی که یونسکو برای ثبت جهانی پرونده ها در نظر گرفته است، ممکن است حدود سی یا چهل سال طول بکشد تا ربع رشیدی ثبت شود. در سطح جهانی ICESCO و حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید.
حمزه زاده مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی از تهیه پرونده ثبت جهانی ربع رشیدیه و راه اندازی سایت موزه و پارک باستانی، تکمیل مسیرهای گردشگری با چوب، راه اندازی مرکز مطالعات سفال، کاشی و آهک، بازنگری عرصه و حریم، پایان تملک میدان، ادامه کاوش های باستان شناسی، مرمت یافته های کاوش، تجهیزات فیزیکی پایگاه، تامین نیروی انسانی متخصص، اجرای سیستم حفاظت الکترونیک، اجرای سیستم روشنایی و ایجاد بازارچه صنایع دستی از جمله اقداماتی است که در آینده برنامه ریزی شده است. ربع رشیدی انجام شود.
منبع: www.khabaronline.ir
