شبکه های اجتماعی و ایجاد تفاوت ها و چالش های هویتی

نقل از کردن اخبار آنلاین، فرشته حقیقی، پژوهشگر، در یادداشتی در روزنامه جوان به تفاوت های فرهنگی بین نسل ها در ایران اشاره کرده و تلاش کرده تا تاثیرات شبکه های اجتماعی و راهکارهایی را برای کاهش وابستگی جوانان به این شبکه ها پیشنهاد کند. در ادامه می توانید این یادداشت را بخوانید:

تفاوت‌های فرهنگی بین نسل‌ها در ایران به‌طور گسترده تحت تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شکل گرفته است که در دهه‌های اخیر با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال تغییر است. در این میان شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال نقش مهمی در تشدید این تفاوت‌ها داشته‌اند و باعث شکل‌گیری نسلی با ارزش‌ها و نگرش‌های جدید و متفاوت از نسل‌های گذشته شده‌اند. این تحولات فرهنگی نه تنها به تنوع و پویایی در جامعه ایران منجر شده، بلکه چالش های جدیدی را برای هویت ملی و آینده اجتماعی کشور ایجاد کرده است.

با توجه به پیچیدگی و چند بعدی بودن این تفاوت ها، بررسی و نقد چالش های ناشی از شبکه های اجتماعی و ارائه راهکارهایی برای کاهش وابستگی نسل جوان به این بسترها می تواند به درک بهتر این تحول فرهنگی و اجتماعی در ایران و همچنین پیش بینی آینده کمک کند. مسیرهای جامعه

1. نقش شبکه های اجتماعی در تحولات فرهنگی و اجتماعی
شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام و توییتر با فراهم آوردن امکان انتقال سریع اطلاعات و آگاهی اجتماعی نقش موثری در شکل گیری و تقویت تفاوت های نسلی داشته اند. برخلاف گذشته که منابع اطلاعاتی محدود به رسانه های سنتی و کنترل شده بود، امروزه نسل جدید می تواند به طیف وسیعی از اطلاعات و دیدگاه های مختلف دسترسی داشته باشد. این پدیده آگاهی اجتماعی و سیاسی را در نسل جدید افزایش داده و آنها را به دیدگاه های متفاوت و حتی متضاد با نسل های گذشته سوق داده است.
همچنین شبکه‌های اجتماعی با دسترسی آسان به فرهنگ‌های جهانی و ترویج ارزش‌هایی مانند فردگرایی، آزادی بیان و برابری، به‌عنوان هنجارهای جدید و متفاوت به‌ویژه در حوزه چندفرهنگی برای نسل جدید عمل می‌کنند. نسل جوان ایران با توجه به این ارزش‌ها، خود را در تضاد با برخی ارزش‌ها و باورهای سنتی مانند تک‌فرهنگی می‌بیند و به دنبال راه‌های جدیدی برای هویت‌یابی و ابراز وجود است. این فرآیند ضمن ایجاد چالش های هویتی، ایجاد تفاهم بین نسل ها را نیز دشوارتر کرده است.

2. انتقاد از وابستگی جوانان به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی
علیرغم مزایای اطلاع رسانی و ارتباطی شبکه های اجتماعی، وابستگی بیش از حد به آن، جوانان و جامعه را با چالش های جدی مواجه کرده است. این چالش ها در چند بعد قابل بررسی است:

انزوای اجتماعی و هویت مجازی:
شبکه‌های اجتماعی اگرچه ابزاری برای ارتباط سریع و آسان هستند، اما اغلب منجر به انزوای اجتماعی نسل جدید و ایجاد هویت‌های مجازی می‌شوند. این رویکرد به فلسفه خاصی از زندگی منجر شده است. جوانان به جای ایجاد ارتباطات عمیق و معنادار در دنیای واقعی، زمان زیادی را صرف نمایش هویت مجازی و رقابت های سطحی خود در این فضا می کنند. هویتی که به تعداد لایک ها، فالوورها و تایید دیگران بستگی دارد، باعث می شود جوانان کم کم از زندگی واقعی فاصله بگیرند و ارتباطات مجازی را جایگزین روابط واقعی کنند.

کاهش فعالیت بدنی و سلامت روان:
گذراندن ساعات طولانی در فضای مجازی باعث کاهش فعالیت بدنی در جوانان شده است. نشستن طولانی مدت و کم تحرکی همراه با استرس ناشی از وابستگی به نظرات و تایید دیگران، منجر به مشکلات جسمی و روحی در جوانان شده است. این وابستگی می تواند باعث افزایش اضطراب و مشکلات خواب و حتی افسردگی شود.

کاهش انگیزه برای یادگیری و فعالیت های مفید:
در شرایطی که شبکه های اجتماعی به منبع اصلی سرگرمی و اطلاعات نسل جدید تبدیل شده است، تمایل آنها به مطالعه، یادگیری مهارت های جدید و مشارکت در فعالیت های فرهنگی کاهش یافته است. این موضوع باعث افت سطح دانش و مهارت جوانان شده و چالش های جدیدی را برای آینده جامعه به وجود آورده است.

3. راهکارهایی برای کاهش وابستگی جوانان به فضای مجازی

برای کاهش این وابستگی و استفاده مثبت از فضای مجازی می توان راهکارهای زیر را پیشنهاد کرد:
افزایش آگاهی و آموزش استفاده هوشمندانه از فضای مجازی: آموزش و اطلاع رسانی به جوانان در مورد خطرات استفاده بی رویه از شبکه های اجتماعی می تواند به کاهش این وابستگی کمک کند. برگزاری کارگاه های آموزشی در مدارس و دانشگاه ها، اطلاع رسانی درباره چالش های هویتی و روانی فضای مجازی و تشویق جوانان به حضور در فعالیت های حضوری می تواند در کاهش این وابستگی موثر باشد.

ایجاد جایگزین های جذاب برای فعالیت های فرهنگی و اجتماعی: تشویق جوانان به حضور در فعالیت های فرهنگی و اجتماعی می تواند جایگزین مناسبی برای حضور بیش از حد در فضای مجازی باشد. برگزاری مسابقات، جشنواره های هنری، برنامه های تفریحی و فرهنگی محلی می تواند انگیزه ای برای کاهش حضور جوانان در شبکه های اجتماعی و افزایش تعاملات واقعی باشد. همچنین راه اندازی مراکز فرهنگی و هنری و ارائه امکانات ورزشی رایگان در محلات می تواند گزینه های متنوعی را برای اوقات فراغت جوانان فراهم کند.

تشویق به مطالعه و یادگیری مهارت های جدید: ترویج فرهنگ کتابخوانی و یادگیری مهارت های جدید می تواند انگیزه ای برای کاهش وابستگی به شبکه های اجتماعی باشد. ایجاد کمپین های کتابخوانی، برگزاری کارگاه های مهارتی و آموزشی و ایجاد محیط هایی برای تبادل دانش و تجربیات مختلف می تواند جوانان را به سمت فعالیت های پربارتر سوق دهد.

استفاده از فناوری های جایگزین برای تقویت خلاقیت و تفکر انتقادی:می توان به جای استفاده سطحی از فناوری و شبکه های اجتماعی، جوانان را به سمت استفاده از ابزارهای دیجیتال برای فعالیت های خلاقانه و علمی سوق داد. معرفی نرم‌افزارهای آموزشی، بازی‌های فکری، پلتفرم‌های یادگیری زبان و برنامه‌های توسعه فردی می‌تواند استفاده مثبت‌تری از فناوری برای آنها فراهم کند و زمینه‌ای برای کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی ایجاد کند.

تعیین محدودیت زمانی برای استفاده از فضای مجازی: تعیین محدودیت زمانی برای استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی یکی از راهکارهای عملی برای کاهش وابستگی است. با کمک تنظیمات گوشی هوشمند و برنامه های کنترلی، جوانان می توانند زمان خود را با استفاده از این پلتفرم ها مدیریت کنند و زمان بیشتری را به فعالیت های مفید دیگر اختصاص دهند.

یافتن تعادل و ترویج استفاده هوشمندانه از رسانه های اجتماعی: اگرچه شبکه‌های اجتماعی و فناوری‌های دیجیتال به نسل جوان ایران امکان دسترسی به اطلاعات و ارتباطات گسترده را می‌دهد و این امر به رشد آگاهی اجتماعی و فردی آنها کمک کرده است، اما وابستگی بیش از حد به این بسترها چالش‌های جدیدی را به همراه داشته است که نه تنها سلامتی را تحت تأثیر قرار داده است. جوانان از نظر روانی و جسمی، روابط اجتماعی و هویت فرهنگی آنها را نیز تغییر داده است.

در این میان نیاز است دولت، خانواده ها و نهادهای فرهنگی و آموزشی با درک این موضوع، استفاده هوشمندانه و سازنده از فضای مجازی را ترویج دهند. ایجاد تعادل بین زندگی واقعی و مجازی، افزایش فعالیت های فرهنگی و اجتماعی و تشویق جوانان به فعالیت های سالم و مفید می تواند راهی برای کاهش وابستگی به فضای مجازی و ارتقای کیفیت زندگی آنها فراهم کند. تنها با ارتقای آگاهی و ارائه راهکارهای عملی است که می توان به نسل جدید کمک کرد تا از این ابزارها به عنوان مکمل زندگی خود استفاده کنند، نه به عنوان جایگزینی برای روابط واقعی و ارزش های اجتماعی.

216216