1. می دانیم که «دوتوکویل» از متفکران فرانسوی نیمه اول قرن نوزدهم بود و پس از انقلاب فرانسه (1789) برای اطلاع از اوضاع آمریکا به آن کشور سفر کرد و کتاب دو جلدی مهم خود را نوشت. “دموکراسی در آمریکا”. در آنجا ضمن بیان فضایل دموکراسی آمریکایی (مثلاً تعدد انجمن ها و مشارکت آنها در امور مختلف و …) به نقد دموکراسی آمریکایی نیز می پردازد. البته او نمی خواست مطالعه نظری صرف داشته باشد. چون خانواده اش از انقلاب فرانسه آسیب دیدند و عواقب زشت انقلاب فرانسه را در سطح کشور دیدند و برای او واقعا جای سوال بود که چرا بعد از انقلاب یک ملت، دوباره آزادی ها مورد تهدید قرار می گیرد؟ از این رو به مطالعه آمریکا پرداخت که انقلابی را پشت سر گذاشته بود (1775-1783 و علیه انگلستان). در مقایسه با کشور خودش، یکی از دستاوردهای او این بود که انقلاب آمریکا انقلابی برای آزادی (و نه انقلابی برای برابری، مانند فرانسه)، البته از جانب خارجی ها بود.
یکی از نکات مهم این کتاب، بحث «استبداد اکثریت» (خطر عوام فریبی و عوام فریبی در دموکراسی) است که البته پدران آمریکای قبل از او نیز از آن استفاده کردند. دوتوکویل معتقد بود که اگر راه حلی وجود نداشته باشد، خطر دموکراسی (استبداد اکثریت) بیشتر از سیستم های استبدادی خواهد بود، زیرا نمی توان از قدرت مردم جلوگیری کرد. (یعنی ملت را با گلوله نمی توان کشت!). اکثر مردم می توانند وسوسه شوند که سر و صدا راه بیندازند و همه چیز را به دست خود بگیرند.
او یک معیار مهم برای نقد دموکراسی دارد و آن «آزادی» است. دوتوکویل، اگرچه منتقد دموکراسی بود. اما او مخالف آن نبود و می گوید که با وجود همه خطرات، نظام دموکراتیک هنوز جایگزین بهتری ندارد. دوتوکویل می خواست ببیند چگونه می توان دموکراسی را با فردیت تطبیق داد و چه خطراتی جامعه دموکراتیک را تهدید می کند؟ و…
2. جذابیت شعارهای مردمی و پوپولیستی (ضد علم و شبه علم) «ترامپ» علیرغم همه اختلاف نظرهایش (علیه زنان، مهاجران، اقلیت ها و…) برای ملتی مثل آمریکا که مثلاً همین است. ، یکی از کشورهای پیشرفته! در هزاره سوم و عصر رسانه و ارتباطات یکی از عجایب روزگار ماست! به نظر می رسد (و بعد از گذشت حدود 2 قرن از آن وعده) مانند دوتوکویل باید از ظلم اکثریت حاکم در جامعه آمریکا هراس داشته باشید! چون نتیجه اکثریت گریمورها دنیا را تهدید می کند! در نتیجه، تندروها و راست گرایان جهان تقویت می شوند و تبدیل می شوند; چون «اکثریت مردم وسوسه شدند و رسوایی راه انداختند و همه چیز را گرفتند!»؛ ظاهراً به جای جامعه مدنی، در آن نظام با «جامعه توده ای» روبرو هستیم.
3. پس از جنگ جهانی دوم، ادبیات سنگینی در علوم اجتماعی به این بحث اختصاص یافت که چرا «از درون مدرنیته، فاشیسم، نازیسم و هیتلر و… اما اکنون به نظر من جامعه شناسان، روانشناسان، دانشمندان علوم سیاسی، بین المللی. کارشناسان روابط و غیره، واقعاً باید ذهن، روان، روحیات، تعداد زیاد رأی دهندگان به ترامپ در این انتخابات و همچنین روابط قدرت در این کشور را دقیقاً بررسی کرد (همان راهی که دوتوکیل انتخاب کرد چون بسیاری از مردم دنیا وقتی دلشان برای بی نظمی در کشورهای جنوب و جهان سوم تنگ می شود، چشم به راه حکومت کشوری مانند آمریکا با ایدئولوژی «لیبرال دموکراسی» می کنند، اما از قضا! صفرا افزایش یافت!» و این سؤال را باید قبل از وقوع بلایای جدی برای بشریت پاسخ داد که چرا در هزاره سوم به چنین فراخوان های افراطی پاسخ داده می شود و برای جلوگیری از بدتر شدن جهان از آنچه هست (جنگ و خشونت و غیره) چه باید کرد؟ ?
دکتر محمد منصورنژاد، عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران، دکترای اندیشه سیاسی، عالم دینی، استاد و مدرس
216216
منبع: www.khabaronline.ir
