گروه اندیشه: روایت داریوش عاشوری از موضوع توسعه در ایران تنها بیان شاخص های اقتصادی و سیاسی نیست. بلکه زبان و فرهنگ برای او بسیار مهمتر است. او با گذر از الگوهای رایج در حوزه توسعه، انگشت خود را روی موضوعی مبتکرانه مانند «زبان باز» می گذارد.
به نقل از خبرگزاری اخبار آنلاینبه اعتقاد آشور، ریشه بحران و توسعه نیافتگی جامعه ایران در حوزه زبانی و فرهنگی نهفته است. بنابراین او خود را محققی می داند که زبان درمانی و فرهنگ درمانی را دنبال می کند. به عبارت دیگر، الگوی مطلوب آشوری در عرصه توسعه، زبان به عنوان سنگ بنای توسعه است.
این رویکرد بدیع باعث شد تا دکتر محسن رنانی مقدمه ای بر کتاب «روایت داریوش» که زیر نظر ایشان و توسط مختار نوری تألیف و ویرایش شده است، بنویسد. در ادامه می توانید بخشی از این مقدمه را بخوانید. رنانی می نویسد:
او از سیاست به اقتصاد، از اقتصاد به جامعه شناسی و سپس به فلسفه، از هر دو به ادبیات و سپس به زبان شناسی روی آورد و سرانجام در حوزه «زبان» ساکن شد. چقدر عمر لازم است تا یک انسان معمولی بتواند این همه سفر را در زمینه های فکری و زندگی ترتیب دهد. اما او این کار را کرد و در هر زمینه ای که حضور داشت به مرز خلاقیت رسید.
زمانی می توان به مرز خلاقیت رسید که در کوهپیمایی نفس گیر در هر منطقه بالا بروید تا در نهایت در قله یا حداقل در دامنه های قله قرار بگیرید. و شما می توانید مسیرهای جدید را از بالا شناسایی کنید و راه را به دیگران نشان دهید. اگر این کوهنورد قوانین جاری را به چالش بکشد و مرزها و مسیرها را جابجا کند، او نیز یک یاغی است.
این سخنان شرح راهنمای یاغی به نام داریوش آشوری است که این کتاب درباره اوست.. برای غنای «دایره المعارف توسعه» کوشیده ایم تا اندیشه های وی در حوزه توسعه ایران را به صورت نظام مند گردآوری کنیم.
متفکری که در هر میدانی که در مسیرش قدم گذاشته و یافته هایی را به نام خود ثبت کرده، ردپایی مشهود از خود به جای گذاشته است. اما در عرصه زبان بیش از هر عرصه دیگری معطل و عرق ریخته و راه را هموار کرده است.
بسیاری از متفکران به دنبال ریشه‌یابی معضل توسعه نیافتگی در ایران و در جست‌وجوی علل آن از اقلیم و جغرافیا گرفته تا فرهنگ و مذهب، ساختار جمعیت، ظلم حکومت‌ها و تسلط مهاجمان خارجی تا وجود ذخایر نفتی و سپس آنها در مورد مداخلات خارجی صحبت کرده اند. در سال‌های اخیر وقتی به ویژگی‌های «مردم ایرانی» فکر می‌کردم، به روابط بین ویژگی‌های رفتاری و فرهنگی و خلقیات اکتسابی و فرهنگی‌مان که ریشه در سنن کودکی و تربیتی ما دارد، رسیدم.
اما آشور دست ما را می گیرد و به جایی می برد که کمتر کسی ندیده است: «زبان». گرچه عاشوری سخنی نظری درباره ریشه های زبانی توسعه نیافتگی ما ایرانیان نگفته است، اما فکر می کنم به ارائه تحلیلی جامعه شناختی از رابطه زبان و توسعه نزدیک شده است.
نکته اساسی دیگر رابطه بین زبان باز و مدارا است. زیرا یکی از مولفه های اجتماعی مدرنیته اصل مدارا است. تساهل به این معناست که در جامعه مدرن، مردم خود را مرکز هستی و صاحب حقیقت ندانند و حقیقت را چیزی بدانند که همگان بخشی از آن را می شناسند و تمامیت آن با درک مشترک آشکار می شود.
در نتیجه هیچ فکری کاملاً درست یا کاملاً نادرست تلقی نمی شود و هر فکری حاوی بخشی از حقیقت است که هم شایسته احترام و هم قابل نقد است.
حالا داستان این است که آنچه به ما اجازه می دهد دنیا را از چشم دیگران ببینیم، باز بودن زبان ما به زبان آنهاست. زیرا اصولاً واژه ها و مفاهیم ناآشنا از زبان جامعه دیگری به جامعه من راه پیدا می کند و باعث می شود که بفهمم میدان شناخت حقیقت فراتر از آن است که فقط با نگاه و زبان و ایدئولوژی و عقاید من بتوان آن را درک کرد.
با مواجهه با انبوه درک های دیگر، در ذهنم از اعتبار ایدئولوژی و اعتقاداتم کاسته می شود. این گونه است که انسان وارد مرحله مدارا می شود و زندگی بردباری را می آموزد و زبانش به روی زبان های دیگر و درک دنیای معنایی آنها باز می شود. بنابراین مناسب ترین ابزار برای تساهل (و سپس مدارا) وجود تکنولوژی و ابزارهای زبانی مناسب برای کسب، دریافت و ایجاد واژه ها و مفاهیم جدید است. و چنین امکانی در بستر زبان باز فراهم شده است.
…. در فکر گسترش این نظر هستم تا کل فرآیند توسعه را بر اساس توانایی گفت و گو (به معنای گفتگو و گوش دادن متقابل) در جامعه تعریف کنم. در واقع، شکل گیری توانایی صحبت کردن، همان فرآیند رشد است.
و گفتگو نیازمند زبانی است که ابزاری کارآمد و شفاف برای گوش دادن به یکدیگر و عاری از بار ارزشی و تعصب باشد. زبانی که پر از ابهام و ابهام و تمثیل مبتنی بر کاربرد شاعرانه زبان است، آیا می تواند چنین کارکردی داشته باشد؟
216216
منبع: www.khabaronline.ir
