الهه جعفرزاده: در خصوص وجود قدیمی ترین مرکز درمانی ایران، مانند برخی بناها و مکان های دیگر، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. اما یکی از بحث‌هایی که در مورد قدیمی‌ترین مرکز درمانی، بهداری یا بیمارستان ایران مطرح شد، هرچند افراد محدودی به آن اشاره کردند، وجود قدیمی‌ترین مرکز درمانی ایرانی در قم است.
اولین مراکز درمانی ایران در آیینه «اسطوره و واقعیت»
مریت هاکس انگلیسی که در سال 1311 با کشتی به ایران آمد، در سفرنامه خود به ایران با عنوان «ایران: اسطوره و واقعیت» به این نکته اشاره می کند که مرحوم آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری – مؤسس حوزه علمیه قم – اولین پزشکی را تأسیس کرد. مرکزی در ایران در شهر قم ساخته شد، تایید کرد و در این باره نوشت: «دو بیمارستان خوب در قم در حال ساخت است؛ یکی به همت مرد. از قم و دیگری به همت مردی از تهران، قبل از ساخت این دو بیمارستان، خدمات درمانی به بیمارستانی قدیمی با 30 تخت محدود می شد که از درآمد شخصی آن بزرگوار اداره می شد.
ایشان در جایی از کتاب به نقل از یکی از اولاد مؤسس حوزه می گویند: تأسیس این مرکز درمانی احتمالاً به سال 1303 یا 1304 برمی گردد، آیت الله العظمی عظمی حائری این مرکز درمانی را برای طلاب ساخت که البته مورد بازدید قرار گرفت. توسط مردم عادی نیز این بیمارستان 30 تختخوابی ظاهراً در کوچه «حرام» قرار داشت. این کوچه و بیمارستان هم اکنون تخریب و مشمول حرم جدید حضرت معصومه (س) شده است.
درباره اولین درمانگاه تهران نیز توضیحاتی از سیداحمد محیط طباطبایی وجود دارد که می گوید: درمانگاه «نجم آبادی» (وزیری) به عنوان اولین درمانگاه تهران، در کوچه «سخنور» بین ولی عصر (عج) و شیخ هادی ساخته شد. این مکان که اکنون غیرفعال است در تاریخ دوم شهریور 1377 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
بیمارستان «وزیری» به وصیت میرزا عیسی توسط حاج شیخ هادی نجم آبادی بین سالهای 1275 تا 1279 هجری قمری ساخته شد.
درمانگاه وزیری (نجم آبادی)
اولین بیمارستان مدرن در تهران و ایران
اسناد و مدارک اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران نشان می دهد که بیمارستان «سینا» اولین بیمارستان مجهز ایران است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار و امیرکبیر ساخته شده است.
ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر غرب تصمیم گرفت بیمارستانی در تهران افتتاح کند. او پزشک مخصوص خود ناظم الاطباء را مأمور ساخت اولین بیمارستان در تهران کرد. بر همین اساس بود که بیش از 150 سال پیش اولین بیمارستان مدرن ایران با سبک فرنگی در تهران در محله ای به نام هشت گنبد، همان میدان حسن آباد کنونی، به ریاست رئیس پزشکی تأسیس شد و سال‌ها به نام «بیمارستان دولتی».
ناظر پزشکی
پس از شروع به کار این بیمارستان، رئیس پزشکی به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد که پزشکان آموزش دیده ایرانی در این بیمارستان به درمان بیماران بپردازند. با موافقت ناصرالدین شاه، تدریس طب در مدرسه دارالفنون پذیرفته شد و همه ساله تعدادی از طلاب برای کسب دانش پزشکی وارد این مدرسه می شدند و این دانش را بر اساس تعالیم ناظم الاطباء فرا می گرفتند. این افراد در همان زمان در بیمارستان دولتی زیر نظر پزشکان غربی آموزش دیدند و توانستند به نسل اول پزشکان آموزش دیده تبدیل شوند.
عکسی از اولین دانشجویان پزشکی دارالفنون
بر اساس قرائن، در آن زمان، ریاست بیمارستان و دارالفنون را غالباً یک نفر و با فرمان سلطنتی بر عهده داشت; یعنی با کمی اغراق می توان گفت که راه اندازی مرکز درمانی در کنار آموزش همزمان بوده است. در سال 1261 هجری قمری در این بیمارستان شش پزشک، یک داروساز و 25 نفر از اعضای اداری و خدمه حضور داشتند و یکی از پزشکان نیز نگهبان 24 ساعته بیمارستان بود.
محیط داخلی بیمارستان دولتی
بیمارستان درب ورودی بسیار زیبا و جذابی داشت. با آجرکاری مقرنس و تاج و علامت شیر و خورشید در دروازه ورودی به شکل هشت ضلعی که بر روی طاق مدور و بلند ورودی قرار داشت حک شده بود و پنجره ها داخل بیمارستان را به بیرون متصل می کردند.
از آن زمان تقریباً هر پزشکی که در ایران پزشکی خوانده بود، اولین محل ملاقات علمی او «بیمارستان دولتی» بود. سرانجام در آستانه سال 1319 هجری شمسی و با تکمیل فرآیندهای ساختاری، بیمارستان دولتی نگهداری از ابن سینا تبدیل شد.بیمارستان سینانام خود را تغییر داد و به عنوان اولین و قدیمی ترین بیمارستان کشور به خدمات رسانی به بیماران ادامه می دهد.
بیمارستان دولتی به سبک ایرانی و بر اساس استانداردهای معماری مراکز درمانی در آن زمان ساخته شد و سالانه بیش از 2 هزار نفر در آن بستری و مداوا می شدند. این بیمارستان از زمان افتتاح تاکنون محل مراجعه مردم تهران برای درمان بیماری هایی بوده است که حکمای طب سنتی از درمان آن عاجز بودند. عمل های جراحی نیز در این بیمارستان انجام شد.
پس از آن چندین بیمارستان دیگر در تهران و شهرهای بزرگ ایران ساخته شد. در زمان قاجار، ساخت بیمارستان در نزد شاهزادگان و بزرگان قاجار ایران نوعی کار خیر تلقی می شد. با این حال تعداد بیمارستان های شهرهای بزرگ تا پایان دوره قاجار هنوز انگشت شمار بود.
47232
منبع: www.khabaronline.ir
