نقل از کردن پایگاه اندیشه و فرهنگ مبلغان ، بنای اولیه مسجد توحید در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و قبل از اینکه به مسجد مادرشاه معروف شود، به نام مسجد و مدرسه قاسم خان به نام امیر قاسم خان قوانلو، پدر مهد علیا، شهرت داشت.
همشهری نوشت: تهرانی ها تا زمان ناصرالدین شاه هنوز این مسجد را به نام مسجد قاسم خان می شناختند، اما پس از به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه، مادرش مهد علیا در حدود سال ۱۲۷۲ هجری قمری تصمیم به بازسازی و تعمیر مسجد گرفت.
ساختمان نیمه ویران مسجد و مدرسه مادرشاه که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نام مسجد توحید نامگذاری شد، در سال 1340 هجری شمسی توسط اداره اوقاف تخریب و بازسازی شد. اما بنای اولیه مسجد که توسط مهد علیا مرمت شد دارای کتابخانه بزرگی بود. مادر شاه سی و پنج جلد کتاب خطی نفیس در رشته های ادبیات، حکمت، تفسیر، فقه و اصول، نجوم و ریاضیات را به این کتابخانه تقدیم کرد. اما اکنون اثری از آن کتابخانه و کتابهای نفیس آن نیست و گویا در بازسازی دوم مسجد تخریب شده است.
مسجد توحید دارای ساختمانی ساده و تمیز به مساحت حدود 1000 متر مربع است. شبستان کوچک مسجد همچنان مانند گذشته میزبان نمازگزاران بازارهای اطراف است. نگاهی به تاریخچه مسجد نشان می دهد که صحن فعلی مسجد در گذشته حیاط بوده و صحن فعلی آن در زمان مرمت مورد استفاده مهدکودک بالا بوده است. «حجت الاسلام فرید محد» امام جماعت مسجد از توسعه خیابان باب همایون فعلی و بازسازی مسجد حکایتی خواندنی می گوید: می گویند ناصرالدین شاه قصد تخریب بخشی از دیوار را داشته است. از مدرسه مادرش به منظور آبادانی خیابان الماسیه که اکنون به خیابان باب همایون معروف است نامه ای به حاج ملاعلی کنی نوشت ملاعلی کنی در پاسخ به ناصرالدین شاه می نویسد: «فعل المترک ربک با سحاب الفیل» پس از دیدن پاسخ آیت الله از تعریض خیابان منصرف شد. مدرسه و مسجد مادرش اما در زمان رضاشاه، خیابان‌های اطراف مسجد توسعه یافت و بخشی از محراب اصلی آن گسترش یافت. مسجد به دلیل قرار گرفتن در داخل خیابان از بین رفت در این زمان بود که مسجد نیمه ویران شد تا اینکه در سال 1340 توسط اداره اوقاف بازسازی شد.
منبع: www.khabaronline.ir
