در خدمت و خیانت روانشناسی

. اساتید روانشناسی در این نامه اعلام کرده اند که نامه آنها حاصل دستاوردهای جدید علمی و مبتنی بر شواهد است

در ابتدا ای کاش این دستاوردهای علمی در اختیار دانشجویان و عموم مردم قرار می گرفت تا مورد مطالعه و استفاده قرار گیرد. دقیقاً مشخص نیست که این شواهد علمی در مورد کدام مقاله صحبت می کنند، از چه روش علمی استفاده کرده اند و در کدام مجلات علمی معتبر چاپ و منتشر شده اند.

رامی گابریل، دانشیار روانشناسی در کالج کلمبیا شیکاگو، در رابطه با چنین کاربردهایی از روانشناسی، خاطرنشان می کند که «روانشناسی ممکن است برای استعمار طرز تفکر، ذهن و بدنمان استفاده شود». اتفاقی که به نظر می رسد در کشور ما از سوی برخی افراد در حال رخ دادن است، اما باید در نظر داشت که علم روانشناسی نیز می تواند به عنوان زبانی برای استعمار زدایی از این تحمیل ها استفاده شود.

در چند دهه اخیر علم روانشناسی پیشرفت زیادی داشته و متخصصان روانشناسی تاثیر زیادی بر مسائل اجتماعی جامعه داشته اند و گاه از روانشناسی برای تبلیغ و ترویج یک سبک زندگی سوء استفاده شده است که باعث شده روانشناسی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان ابزاری برای انگ زدن، طبقه بندی، دستکاری و تغییر نگاه به خود و دیگران باید نقد شود.

باید به این نکته اشاره کرد که روانشناسی گاه در تبلیغ ایدئولوژی های خاص شریک بوده، اما بارها زمینه مناسبی برای اندیشه های آزادی خواهانه فراهم کرده است. روانشناسی به عنوان علم مطالعه ذهن همواره بخشی از داستان آزادی بوده است که ابزاری قدرتمند برای غلبه بر توهم و سردرگمی در برابر فشار و پرخاشگری بوده است. روانشناسی با اجازه دادن به افراد برای ایجاد هویت خود در بستر زندگی مدرن، به عنوان منبع مقاومت در برابر تحریف حقایق و تحمیل ایده ها عمل کرده است.

در بخشی از این نامه آمده است: «امروزه برای بسیاری از پژوهشگران حوزه روانشناسی و جامعه شناسی، با بررسی سیر تحولات رفتارهای اجتماعی مرتبط با حجاب، مشخص می شود که جنبش های آزادسازی حجاب در کشورهای مختلف نقطه عطف مهمی در بحران های امروزی زنان و خانواده ها از جمله افزایش خشونت، طلاق و فروپاشی خانواده علیه زنان هستند.»

اگر نگاهی به تجربه چند سال اخیر بیندازیم، تلاش برای حجاب‌کردن زنان، خشونت‌های زیادی را علیه آنها به همراه داشته است. از اساتید روانشناسی که دغدغه خشونت علیه زنان را دارند تقاضا دارم به این نکته توجه کنند که این قانون چقدر می تواند جامعه را ملتهب کند و احتمال خشونت علیه زنان را افزایش دهد.

ضمناً این اساتید که ظاهراً شواهد علمی را معتبر می دانند، ای کاش در مورد احتمال و اثربخشی این قانون تحقیق می کردند تا شاید برایشان روشنگر باشد. امید است اصرار سیاسی بر مسائل اجتماعی مانند حجاب با شواهد علمی ناشناخته توجیه نشود و در همان سطح توجیه سیاسی باقی بماند. روانشناسی در ایران علم نوپایی است و این گونه سوء استفاده ها آسیب های جبران ناپذیری به این علم در ایران وارد می کند.

* دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی

بیشتر بخوانید: بیانیه این روانشناسان برای اجرای قانون حجاب/ نام ها